Την Τετάρτη 1η Μαρτίου 2023, σε τηλεοπτικό του "διάγγελμα" ο Μητσοτάκης, ανακοίνωσε ότι ο Υπ. Επικρατείας, κος Γεραπετρίτης, αναλαμβάνει "μεταβατικός" Υπ. Μεταφορών. Ανακοίνωσε επίσης την σύσταση "ανεξάρτητης και υπερκομματικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, που θα εξετάσει πλήρως τα αίτια του δυστυχήματος". Στο άρθρο αυτό θα δούμε ότι η έννοια του "μεταβατικού υπουργού" δεν υφίσταται αλλά και ότι επελέγη ένα σκιώδες σχήμα κατά το οποίο ο κος. Γεραπετρίτης τελικά ΔΕΝ διορίστηκε ούτε "μεταβατικός" Υπουργός Μεταφορών. Θα δούμε ότι ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε να μην υπάρχει Υπουργός Μεταφορών είναι μία μεθόδευση για να μην εμπλακεί στην διερεύνηση του δυστυχήματος ο νεοσύστατος, με τον Ν. 5014/2023, «Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών». Ο οργανισμός αυτός έχει την αρμοδιότητα διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων αλλά έχει ένα σοβαρό "μειονέκτημα": απολαμβάνει λειτουργικής ανεξαρτησίας και δεν υπόκειται σε έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλες διοικητικές αρχές. Τούτο σημαίνει ότι η Κυβέρνηση δεν μπορεί να έχει καμία εμπλοκή στην σύνθεση της ομάδας διερεύνησης τους δυστυχήματος ούτε μπορεί να θέσει τους στόχους και τις κατευθύνσεις της έρευνας. Το γεγονός ότι ο Γεραπετρίτης, σε συνεννόηση με τον Μητσοτάκη, συνέστησε μία ad hoc σκιώδη επιτροπή σημαίνει εξ αντιδιαστολής ότι δεν πρόκειται να "ενεργοποιήσει" τον Οργανισμό για να διερευνήσει το δυστύχημα. Παρόλα αυτά, ο νεοσύστατος αυτός Οργανισμός έχει μεταβατική διοίκηση η οποία έχει επιδείξει εκκωφαντική απραξία. Παράλληλα όμως θα δούμε ότι δεν προκύπτει ότι ο κος. Γεραπετρίτης απέκτησε την εκ του νόμου αρμοδιότητα να συστήσει μια τέτοια ad hoc σκιώδη επιτροπή και ότι, μέχρι και την στιγμή που γράφεται το άρθρο αυτό, δεν έχει δημοσιευτεί είτε στο ΦΕΚ είτε στην Δι@ύγεια τέτοια πράξη με την οποία νομίμως να συστήνεται αυτή, παρά το γεγονός ότι ανακοινώθηκε η σύνθεσή της. Για ποιό λόγο έπρεπε λοιπόν να συσταθεί ad hoc σκιώδης επιτροπή και δεν έπρεπε να αναλάβει την έρευνα ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών? Ποια ανάγκη εξυπηρετεί? Μήπως εξυπηρετεί το κυβερνητικό "καπέλωμα" της έρευνας?
Ακολουθήστε μας στο twitter
Ο διορισμός Γεραπετρίτη
Την Τετάρτη 1 Μαρτίου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε (κι εδώ) ότι ο Υπ. Επικρατείας κος. Γεραπετρίτης αναλαμβάνει "μεταβατικός" Υπ. Μεταφορών. Ταυτόχρονα ανακοίνωσε ότι ο κος. Γεραπετρίτης θα προχωρήσει γρήγορα στη σύσταση "ανεξάρτητης και υπερκομματικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων", που θα εξετάσει πλήρως τα αίτια του δυστυχήματος. Όμως, ήδη υπάρχει ανεξάρτητος Οργανισμός με αυτή την αρμοδιότητα. Για ποιο λόγο, λοιπόν, έπρεπε να συσταθεί σκιώδης επιτροπή διερεύνησης?
Ουδέποτε ανέλαβε Υπουργός Μεταφορών
Σύμφωνα με το Σύνταγμα (Σ37 παρ. 1), ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει τον Πρωθυπουργό και, με πρότασή του, διορίζει και παύει τα λοιπά μέλη της Kυβέρνησης και τους Yφυπουργούς. Συνεπώς, για τον διορισμό και την παύση υπουργού απαιτείται η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος το οποίο προκαλεί ο Πρωθυπουργός.
Δεν υφίσταται συνταγματικά προβλεπόμενος ρόλος που να λέγεαι "μεταβατικός Υπουργός" ή κάτι αντίστοιχο. Όλοι οι Υπουργοί είναι "κανονικοί" και με πλήρεις αρμοδιότητες. Τα επίθετα "μεταβατικός" κλπ είναι έννοιες εκτός του Συντάγματος που τις έχει εφεύρει το πολιτικό σύστημα. Η μόνη περίπτωση που το Σύνταγμα διακρίνει τον ρόλο μιας κυβέρνησης είναι ο σχηματισμός κυβέρνησης για την διενέργεια εκλογών, κατά το Σ37 παρ. 3, στην περίπτωση που ύστερα από εκλογές, και αφού εξαντλήθηκαν οι διερευνητικές εντολές, δεν προέκυψε κυβέρνηση.
Την Πέμπτη 2 Μαρτίου 2023, δημοσιεύτηκε το Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο ο Υπουργός Υποδομών & Μεταφορών, Κων. Αχ. Καραμανλής, παραιτήθηκε από το αξίωμα του (ΦΕΚ Α 46/02.03.2023). Με μια λεπτομέρεια όμως: ΔΕΝ δημοσιεύτηκε Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο ο κος. Γεραπετρίτης ανέλαβε (έστω "μεταβατικός") Υπουργός Μεταφορών.
Δεν νοείται και δεν είναι νόμιμη η ανάληψη καθηκόντων Υπουργού χωρίς Προεδρικό Διάταγμα διορισμού του. Δεν νοείται, νομικά, ο διορισμός υπουργού με προφορική εντολή Πρωθυπουργού. Ούτε καν επί Βασιλευόμενης Δημοκρατίας δεν νοούνταν κάτι τέτοιο. Με απλά λόγια, ο κος. Γεραπετρίτης ΔΕΝ ανέλαβε Υπ. Μεταφορών. Ούτε καν μεταβατικός. Είναι ένας σκιώδης Υπουργός Μεταφορών.
"Αναλαμβάνω τη διοίκηση του Υπ. Μεταφορών"
Στην τελετή παράδοσης - παραλαβής (και εδώ), ο Κώστας Καραμανλής δήλωσε ότι την θέση του αναλαμβάνει ένας άξιος επιστήμονας, ο Γ. Γεραπετρίτης. Σαν να μην καταλάβαινε τί ακριβώς είχε γίνει και ότι ο Γεραπετρίτης δεν ανέλαβε Υπουργός Μεταφορών.
Ο Υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης δήλωσε ότι
"αναλαμβάνω με μία ειδική εντολή από τον Πρωθυπουργό. Αναλαμβάνω τις αρμοδιότητες του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με σκοπό τρία συγκεκριμένα πράγματα: Το πρώτο και πιο θεμελιώδες είναι να διερευνήσουμε τους λόγους για τους οποίους φτάσαμε στο σημείο να θρηνήσουμε απώλεια ανθρώπινων ψυχών. Η διερεύνηση των αιτιών θα γίνει με τρόπο ο οποίος θα είναι διαφανής και απολύτως ενδελεχής. Αυτή είναι η σαφής εντολή του Πρωθυπουργού. Για το λόγο αυτό σήμερα κιόλας θα συσταθεί μία επιτροπή εμπειρογνωμόνων ad hoc η οποία θα μελετήσει τα συστημικά αίτια, που οδήγησαν στην τραγωδία, την οποία όλοι βιώνουμε σήμερα, τις παθολογίες, τις αδράνειες οι οποίες υπήρξαν διαχρονικά, εφόσον υπήρξαν και όχι βεβαίως, για να αποδοθούν ευθύνες, το οποίο αποτελεί αντικείμενο της ήδη υφιστάμενης δικαστικής έρευνας. [..] Θα ήθελα να πω ότι δεν αναλαμβάνω την διαχείριση την καθημερινή του Υπουργείου, υφίστανται οι Υφυπουργοί οι οποίοι είναι παρόντες και οι οποίοι θα συνεχίσουν να ασκούν το πολιτικό έργο της καθημερινότητας, θα συνεχίσουν την δουλειά τους, όπως και οι Γενικοί Γραμματείς. [..]».
Όσο και αν ψάξαμε στο Α' Τεύχος της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, δεν βρήκαμε το Προεδρικό Διάταγμα του διορισμού του κου. Γεραπετρίτη ως Υπ. Μεταφορών.
Το μόνο που βρήκαμε ήταν μία απόφαση του Πρωθυπουργού (ΦΕΚ Β 1181/02.03.2023) με την οποία στον Υπ. Επικρατείας ανατίθεται
"γ) η διοίκηση του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, καθώς και η εποπτεία των φορέων που υπάγονται σε αυτό".
Συνεπώς, από την στιγμή που δεν υπάρχει Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο να διορίζεται Υπ. Μεταφορών ο κος. Γεραπετρίτης τούτο πολύ απλά σημαίνει ότι ΔΕΝ ανέλαβε Υπουργός Μεταφορών. Για την ακρίβεια, στο Υπ. Μεταφορών ΔΕΝ υπάρχει Υπουργός διότι, μέχρι στιγμής, δεν έχει δημοσιευθεί Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο να διορίζεται τέτοιος.
Επιλέχθηκε μία σκιώδης κατάσταση κατά την οποία ο Γεραπετρίτης είναι και δεν είναι. Ανέλαβε, ως Υπ. Επικρατείας, την "διοίκηση του Υπ. Μεταφορών και την εποπτεία των φορέων που υπάγονται σε αυτό". Αδυνατούμε να κατανοήσουμε σε τί συνίσταται το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων που του ανατέθηκαν και γιατί, τέλοσπάντων, δεν διορίστηκε Υπουργός και προτιμήθηκε η λύση της "διοίκησης του υπουργείου μεταφορών από τον υπουργό επικρατείας".
UPDATE 13.03.2023: Μάλιστα, οι πρώτες πράξεις του Υπουργείου Μεταφορών με τις οποίες "κάνει ποδαρικό", δηλαδή, στο προοίμιο των οποίων γίνεται αναφορά του ονόματος του Γεραπετρίτη (χωρίς φυσικά να τις υπογράφει) αφορούν σε απευθείας αναθέσεις. Δείτε εδώ το σχετικό μας άρθρο.
Επιπλέον, αδυνατούμε να καταλάβουμε πώς προκύπτει ότι ο κος. Γεραπετρίτης απέκτησε νομίμως την αρμοδιότητα να συστήσει "Ειδική Επιτροπή για τη διερεύνηση και ανάδειξη των συστημικών προβλημάτων και δυσλειτουργιών που οδήγησαν στη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών" ιδίως αν λάβουμε υπόψη ότι μόλις ένα μήνα πριν, με τον Ν. 5014/2023, θεσμοθετήθηκε Οργανισμός για την Διερεύνηση Αεροπορικών & Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων.
Το ζήτημα της αναπλήρωσης τουΥπ. Μεταφορών
UPDATE 11.03.2022: Υποστηρίζονται οι απόψεις ότι 1) έγινε αναπλήρωση του Καραμανλή από τον Γεραπετρίτη 2) οι υφυπουργοί ανέλαβαν το σύνολο των αρμοδιοτήτων του πρώην υπουργού και 3) ο Γεραπετρίτης ως Υπ. Επικρατείας μπορεί εκ του νόμου να αναλάβει την διοίκηση οποιοδήποτε υπουργείου.
Σε ό,τι αφορά στην αναπλήρωση. Η αναπλήρωση είναι μία έννοια που την εντοπίζουμε:
1. στο άρθρο 34 παρ. 1 του Συντάγματος περί αναπλήρωσης του Προέδρου της Δημοκρατίας σύμφωνα με το οποίο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όταν απουσιάζει στο εξωτερικό περισσότερο από δέκα ημέρες, αν πεθάνει, παραιτηθεί, κηρυχθεί έκπτωτος ή αν κωλύεται για οποιονδήποτε λόγο να ασκήσει τα καθήκοντά του, τον αναπληρώνει προσωρινά ο Πρόεδρος της Bουλής· αν δεν υπάρχει Bουλή, ο Πρόεδρος της τελευταίας Bουλής και, αν αυτός αρνείται ή δεν υπάρχει, η Kυβέρνηση συλλογικά.
2. στο άρθρο 38 παρ. 2 του Συντάγματος περί αναπλήρωσης του Πρωθυπουργού σύμφωνα με το οποίο αν ο Πρωθυπουργός παραιτηθεί, εκλείψει ή αδυνατεί για λόγους υγείας να ασκήσει τα καθήκοντά του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει Πρωθυπουργό αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος στο οποίο ανήκει ο απερχόμενος Πρωθυπουργός, εφόσον αυτό διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Η πρόταση γίνεται το αργότερο σε τρεις ημέρες από την παραίτηση ή την έκλειψη του Πρωθυπουργού ή από τη διαπίστωση της αδυναμίας του να ασκήσει τα καθήκοντά του. Αν κανένα κόμμα δεν διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, εφαρμόζεται αναλογικά η παράγραφος 4 και στη συνέχεια το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 2 και η παράγραφος 3 του προηγούμενου άρθρου. Η αδυναμία του Πρωθυπουργού να ασκήσει τα καθήκοντά του για λόγους υγείας διαπιστώνεται από τη Βουλή με ειδική απόφασή της που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, ύστερα από πρόταση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος στο οποίο ανήκει ο Πρωθυπουργός, εφόσον αυτό διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Σε κάθε άλλη περίπτωση η πρόταση υποβάλλεται από τα δύο πέμπτα τουλάχιστον του όλου αριθμού των βουλευτών. Εωσότου διοριστεί ο νέος Πρωθυπουργός τα καθήκοντα του Πρωθυπουργού ασκεί ο πρώτος κατά σειρά Αντιπρόεδρος και εφόσον δεν έχουν διοριστεί Αντιπρόεδροι ο πρώτος κατά σειρά Υπουργός.
3. στο άρθρο 81 παρ. 5 του Συντάγματος περί αναπλήρωσης του Πρωθυπουργού σύμφωνα με το οποίο αν δεν υπάρχει Aντιπρόεδρος, ο Πρωθυπουργός ορίζει έναν από τους Yπουργούς προσωρινό αναπληρωτή του, όταν παρουσιάζεται ανάγκη.
Από τις ανωτέρω συνταγματικές διατάξεις, προκύπτει ευθέως από την γραμματική τους διατύπωση ("αναπληρώνει προσωρινά", "ωσότου διοριστεί νέος", "προσωρινό αναπληρωτή") ότι η αναπλήρωση είναι μια έννοια η οποία έχει χαρακτήρα προσωρινό. Αναπλήρωση γίνεται μέχρι να πάψει το κώλυμα ή να αντικατασταθεί το πρόσωπο που αναπληρώνεται.
Στο Σύνταγμα δεν γίνεται αναφορά στην αναπλήρωση υπουργού. Ρυθμίσεις για την αναπλήρωση υπουργών εντοπίζονται:
1. στο άρθρο 19 του Ν. 400/1976 (ΦΕΚ Α 203/03.08.1976) σύμφωνα με το οποίο η αναπλήρωση υπουργού, σε περίπτωση απουσίας ή κωλύματος, γίνονταν με Προεδρικό Διάταγμα, δηλαδή με πράξη που δημοσιεύεται στο ΦΕΚ.
Σε περίπτωση απουσίας ή κωλύματος υπουργού, ο Πρωθυπουργός ορίζει με απόφαση του άλλον υπουργό ή υφυπουργό ως αναπληρωτή. Αν ο Πρωθυπουργός δεν ορίσει αναπληρωτή του υπουργού, τον υπουργό αυτόν αναπληρώνει αναπληρωτής υπουργός ή υφυπουργός του οικείου υπουργείου κατά τη σειρά του άρθρου 21 παρ. 1 και 4. Εφόσον δεν υπάρχει αναπληρωτής υπουργός ή υφυπουργός, αναπληρώνει τον υπουργό άλλος υπουργός κατά τη σειρά που ορίζει το άρθρο 21 παρ. 3. Αν υπουργός παύσει να υπάρχει, μέχρι το διορισμό νέου εφαρμόζονται οι διατάξεις των προηγούμενων εδαφίων της παραγράφου αυτής.
Η νομοθεσία για την Κυβέρνηση κωδικοποιήθηκε με το ΠΔ 63/2005 (ΦΕΚ Α 98/22.04.2005) το οποίο καταργήθηκε με τον Ν. 4622/2019 (ΦΕΚ Α 133/07.08.2019) περί επιτελικού κράτους.
3. Στο άρθρο 17 παρ. 3 του Ν. 4622/2019 (ΦΕΚ Α 133/07.08.2019) περί επιτελικού κράτους. Σύμφωνα με αυτό:
"3. Σε περίπτωση απουσίας ή κωλύματος ή παύσης Υπουργού, αυτός αναπληρώνεται από Αναπληρωτή Υπουργό ή Υφυπουργό του Υπουργείου του, σύμφωνα με τη σειρά προβαδίσματος του άρθρου 16. Εφόσον δεν υπάρχει Αναπληρωτής Υπουργός ή Υφυπουργός, τον Υπουργό αναπληρώνει άλλος Υπουργός που ορίζεται με απόφαση του Πρωθυπουργού, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι προβλέψεις της παρούσας παραγράφου ισχύουν και για τους Αντιπροέδρους και Υπουργούς Επικρατείας που προΐστανται Υπουργείου, κατά το μέρος των αρμοδιοτήτων που αφορούν στο Υπουργείο στο οποίο προΐστανται.".
Ο Ν. 4622/2019, του οποίου αρχιτέκτονας είναι ο Γεραπετρίτης, έχει κάποιες καινοτομίες.
Αρχικά, και η παύση (απόλυση) υπουργού είναι λόγος αναπλήρωσης. Όχι όμως και η παραίτηση. Γιατί? Διότι θεωρείται αυτονόητο ότι της παραίτησης υπουργού έπεται ο διορισμός νέου υπουργού. Αυτό όμως ισχύει και για την απόλυση υπουργού. Αυτονοήτως έπεται ο διορισμός νέου υπουργού.
Μία ακόμα καινοτομία είναι ότι η αναπλήρωση γίνεται (μάλλον) αυτοδικαίως και χωρίς δημοσιότητα. Στο πλαίσιο της γενικότερης θεσμικής συσκότισης της Κυβέρνησης Μητσοτάκη και σε αντίθεση με τους Ν. 400/1976 ο οποίος προέβλεπε την έκδοση και δημοσίευση Προεδρικού Διατάγματος και Ν. 1558/1985 ο οποίος προέβλεπε την έκδοση και δημοσίευση Απόφασης Πρωθυπουργού, ο Ν. 4622/2019 ΔΕΝ προβλέπει την έκδοση και δημοσίευση πράξης για την αναπλήρωση υπουργού.
Ο νομοθέτης δεν διαφοροποιεί την έννοια της αναπλήρωσης στις παραπάνω διατάξεις σε σχέση με όσα προκύπτουν απί τις προαναφερθείσες συνταγματικές διατάξεις. Δεν προσδίδει άλλη έννοια στην αναπλήρωση Πρωθυπουργού & Προέδρου της Δημοκρατίας και άλλη έννοια στην αναπλήρωση υπουργού. Συνεπώς, και στην περίπτωση αναπλήρωσης Υπουργού, η έννοια της αναπλήρωσης είναι μια έννοια η οποία έχει χαρακτήρα προσωρινό. Αναπλήρωση γίνεται μέχρι να πάψει το κώλυμα ή να αντικατασταθεί ο υπουργός που αναπληρώνεται.
Αυτό εξάλλου προκύπτει και από την ίδια την πρακτική, δηλαδή από τις περιπτώσεις κατά τις οποίες πράγματι εφαρμόστηκε η αναπλήρωση Υπουργού. Όλες είχαν προσωρινό χαρακτήρα.
Βλ. ενδεικτικά ΦΕΚ Α' 87/18.02.1985, ΦΕΚ Β 216/31.03.1992, ΦΕΚ Β 1933/14.12.2010, ΦΕΚ Β 386/19.03.2015.
Βλέπουμε ότι όλες οι περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόστηκαν οι διατάξεις για αναπλήρωση υπουργού ήταν για προσωρινή αναπλήρωση. Δεν νοείται λοιπόν αναπλήρωση ες αεί.
Το ζήτημμα της ανάληψης του συνόλου των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου
Σε ό,τι αφορά στην άποψη ότι οι υφυπουργοί ανέλαβαν το σύνολο των αρμοδιοτήτων του πρώην υπουργού, παραθέτουμε την άποψη του καθηγητή της Νομικής Σχολής Αθηνών και Προϊσταμένου της Νομικής Υπηρεσίας της Βουλής Κων. Μαυριά*:
"Ως προς το θεμιτό της μεταβίβασης σε Υφυπουργό του συνόλου των αρμοδιοτήτων Υπουργού, το ΣτΕ έχει, ορθά, αποκλείσει αυτή τη δυνατότητα, γιατί, τότε, ο Υπουργός θα μετατασσόταν στην κατηγορία του Υπουργού χωρίς χαρτοφυλάκιο, πράγμα το οποίο αποτελεί αντικείμενο αποκλειστικά νομοθετικής ρύθμισης".
(Κων. Μαυριάς, "Συνταγματικό Δίκαιο", σελ. 593, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα 2005)
Εξάλλου, Υπουργός ουσιαστικά είναι μια δέσμη αρμοδιοτήτων η οποία ανατίθεται σε ένα πρόσωπο. Συνεπώς, όταν κάποιος αναλαμβάνει όλη αυτή τη δέσμη των αρμοδιοτήτων τότε είναι Υπουργός (κι όχι "μεταβατικός υπουργός" ή "διοικητής του Υπουργείου" κλπ).
UPDATE 08.04.2023: Στο άρθρο μας Τέμπη: Χάος στο Υπ. Μεταφορών | Υφυπουργοί σε ρόλο Υπουργού & Γεραπετρίτης σε ρόλο τρενάρχη αναλύουμε την χαοτική κατάσταση η οποία έχει δημιουργηθεί στο Υπ. Μεταφορών αναφορικά με τις αρμοδιότητες των Υφυπουργών Μεταφορών Παπαδόπουλου και Καραγιάννη.
Υπουργοί επικρατείας
Τέλος, σε ό,τι αφορά στην άποψη ότι ο Γεραπετρίτης, ως Υπ. Επικρατείας, μπορεί εκ του νόμου να αναλάβει την διοίκηση ενός (άλλου) υπουργείου, σημειώνονται τα εξής.
Η άποψη αυτή βασίζεται στο άρθρο 13 παρ. 2 του Ν. 4622/2019 περί επιτελικού κράτους.
Οι Υπουργοί Επικρατείας ονομάζονταν "Υπουργοί χωρίς χαρτοφυλάκιο". Μετονομάστηκαν έτσι με το άρθρο 79 παρ. 1 του Ν. 1943/1991 (ΦΕΚ Α 50/11.04.1991) της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.
Σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 3 του Ν. 400/1976, οι Υπουργοί ανευ χαρτοφυλακίου ασκούσαν τις αρμοδιότητες που τους ανέθετε ο Πρωθυπουργός με απόφασή του.
Με το άρθρο 16 του Ν. 1558/1985 ορίστηκε ότι
"Οι υπουργοί χωρίς χαρτοφυλάκιο ασκούν τις αρμοδιότητες που καθορίζει ο Πρωθυπουργός με απόφασή του, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Οι αρμοδιότητες αυτές μπορεί να ανήκουν είτε στον Πρωθυπουργό είτε σε υπουργό προϊστάμενο υπουργείου."
Με το άρθρο 79 παρ. 1 & 2 του Ν. 1943/1991 ορίστηκε ότι "
Οι υπουργοί Επικρατείας μπορεί να προίστανται υπουργείου. Οι Αρμοδιότητες των υπουργών Επικρατείας που δεν προίστανται υπουργείου καθορίζονται με απόφαση του Πρωθυπουργού, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι Αρμοδιότητες αυτές μπορεί να ανήκουν είτε στον Πρωθυπουργό είτε σε υπουργό προϊστάμενο υπουργείου. Οι διατάξεις, που ισχύουν κάθε φορά για τους υπουργούς και τα πολιτικά τους γραφεία, εφαρμόζονται ανάλογα και για τους υπουργούς Επικρατείας, εφόσον δεν τροποποιούνται από τις διατάξεις του άρθρου αυτού.
Τέλος, με το άρθρο 13 παρ. 2 του Ν. 4622/2019 περί επιτελικού κράτους, ορίστηκε ότι:
2. Οι αρμοδιότητες των Υπουργών Επικρατείας καθορίζονται με απόφαση του Πρωθυπουργού, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, και μπορεί να αφορούν σε: (α) αρμοδιότητες που ανήκουν στον Πρωθυπουργό ή/και (β) αρμοδιότητες που ανήκουν σε Υπουργό Προϊστάμενο Υπουργείου. Οι Υπουργοί Επικρατείας μπορούν να προΐστανται Υπουργείου.
Βλέπουμε ότι από τον Ν. 1558/1985 και έπειτα, ο Υπ. Επικρατείας μπορεί να αναλαμβάνει αρμοδιότητες είτε του πρωθυπουργού είτε Υπουργού προϊστάμενου (άλλου) υπουργείου. Τούτο έχει την έννοια ότι ο Υπ. Επικρατείας μπορεί να αναλαμβάνει και αρμοδιότητες που ανήκουν σε Υπουργό άλλου Υπουργείου.
Δεν σημαίνει
α) ότι ο Υπ. Επικρατείας αναλαμβάνει όλες τις αρμοδιότητες άλλου Υπουργείου διότι τότε θα ήταν Υπουργός του υπουργείου του οποίου ανέλαβε όλες τις αρμοδιότητες
β) ότι ο Υπ. Επικρατείας προΐσταται άλλου Υπουργείου. Αναφέραμε παραπάνω ότι ενώ οι λοιποί υπουργοί προΐστανται των οργανωτικών δομών που ονομάζονται Υπουργεία, οι Υπ. Επικρατείας δεν είναι η κορυφή της ιεραρχίας τέτοιων δομών εκτός κι αν συσταθεί τέτοια. Σε καμία περίπτωση η διάταξη του άρθρου 13 παρ. 2 του Ν. 4622/2019 δεν έχει το νόημα ότι ο Υπ. Επικρατείας αναλαμβάνει την "διοίκηση", το "management" ή κάτι αντίστοιχο άλλου υπουργείου.
Οι σχετικές διατάξεις διαχρονικά είχαν ως εξής:
Κατά το άρθρο 13 παρ. 1 του Ν. 400/1976 "Εκάστου υπουργείου προΐσταται Υπουργός ή αντιπρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου ή και ο Πρωθυπουργός" ενώ κατά το άρθρο 15 παρ. 1 περ. α του Ν. 400/1976, ο υπουργός "α) έχει την ανωτάτην διεύθυνσιν των υπηρεσιών των υπαγομένων εις το υπουργείον του οποίου προΐσταται".
Κατά το άρθρο 22 παρ. 1 Ν. 1558/1985 "Σε κάθε υπουργείο προΐσταται υπουργός ή αναπληρωτής υπουργός του Πρωθυπουργού ή αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης ή ο Πρωθυπουργός" ενώ κατά το άρθρο 16 παρ. 1 περ. α του 16 Ν. 1558/1985 οι υπουργοί "α) Έχουν την ανώτατη διεύθυνση των υπηρεσιών που υπάγονται στο υπουργείο του οποίου προΐστανται και κατευθύνουν, συντονίζουν, εποπτεύουν, και ελέγχουν τη δράση τους, καθώς και των υπαγομένων σύ αυτούς υπαλλήλων και δημόσιων λειτουργών".
Κατά το άρθρο 47 παρ. 1 του του ΠΔ 63/2005 "Σε κάθε υπουργείο προϊσταται υπουργός ή αναπληρωτής υπουργός του Πρωθυπουργού ή αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης ή ο Πρωθυπουργός" ενώ κατά το άρθρο 41 παρ. 1 περ. α του ΠΔ 63/2005 οι υπουργοί "α) Εχουν την ανώτατη διεύθυνση των υπηρεσιών που υπάγονται στο υπουργείο, του οποίου προίστανται".
Τέλος, κατά το άρθρο 13 παρ. 1 περ. α του Ν. 4622/2019 περί επιτελικού κράτους οι υπουργοί "(α) προΐστανται του συνόλου των υπηρεσιών που υπάγονται στο Υπουργείο τους".
Τέλος update 11.03.2023
Ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Ατυχημάτων
Ο Οργανισμός μπορούσε να ασκήσει τα καθήκοντά του αυτεπαγγέλτως
Το πλέον κρίσιμο όμως είναι ότι ο Γεραπετρίτης, όπως εκ των πραγμάτων προκύπτει, δεν σκοπεύει ζητήσει την αξιοποίηση του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών για την διερεύνηση του δυστυχήματος των Τεμπών.
Όμως, ο Οργανισμός αυτός απολαμβάνει λειτουργικής ανεξαρτησίας και δεν υπόκειται σε έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλες διοικητικές αρχές.
Ως εκ τούτου, δεν απαιτείται παρέμβαση του Υπ. Μεταφορών για να ενεργοποιηθεί σε ένα δυστύχημα.
Ο Υπ. Μεταφορών δεν έχει εμπλοκή στο έργο του Οργανισμού. Δεν μπορεί να καθορίσει την σύνθεση της ομάδας έρευνας που θα αναλάβει την διερεύνηση του δυστυχήματος. Δεν μπορεί να υποδείξει τον τρόπο λειτουργίας της ούτε και τους αντικειμενικούς στόχους. Δεν μπορεί να δώσει κατευθύνσεις. Δεν μπορεί να τον ελέγξει με λίγα λόγια.
Αυτό φαίνεται να είναι το μεγάλο μειονέκτημα του Οργανισμού το οποίο δεν είναι αρεστό στην Κυβέρνηση. Δεν μπορεί να ελέγξει το έργο του Οργανισμού. Σε μία σκιώδη, όμως, επιτροπή όπως αυτή που συνέστησε ο Γεραπετρίτης, η κυβέρνηση έχει ρόλο από την σύνθεσή της μέχρι και το πλαίσιο λειτουργίας της.
Στον Γεραπετρίτη η αρμοδιότητα διορισμού διοίκησης του Οργανισμού
Το Σάββατο 4 Μαρτίου 2023, δημοσιεύτηκε Κοινή Απόφαση (ΦΕΚ Β 1193/04.03.2023) του Πρωθυπουργού και του Υπ. Επικρατείας κου Γεραπετρίτη με την οποία επαναπροσδιορίζονται οι αρμοδιότητες των Υφυπουργών Μεταφορών, κυρίων Μιχ. Παπαδόπουλου και Γεω. Καραγιάννη.
UPDATE 08.04.2023: Στο άρθρο μας Τέμπη: Χάος στο Υπ. Μεταφορών | Υφυπουργοί σε ρόλο Υπουργού & Γεραπετρίτης σε ρόλο τρενάρχη αναλύουμε την χαοτική κατάσταση η οποία έχει δημιουργηθεί στο Υπ. Μεταφορών αναφορικά με τις αρμοδιότητες των Υφυπουργών Μεταφορών Παπαδόπουλου και Καραγιάννη.
Το ενδιαφέρον σημείο των αποφάσεων αυτών είναι ότι εξαιρείται από τις αρμοδιότητες των Υφυπουργών και παραμένει στις αρμοδιότητες του Υπουργού Επικρατείας, στον οποίο έχει ανατεθεί η διοίκηση του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, ο διορισμός των διοικήσεων των εποπτευόμενων φορέων.
Ένας τέτοιος εποπτευόμενος φορέας είναι και ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών ο οποίος συστήθηκε μόλις πριν περίπου έναν μήνα, τον Ιανουάριο του 2023, με τον Ν. 5014/2023 (ΦΕΚ Α 14/21.01.2023).
Μπορείτε να βρείτε όλο το υλικό που κατατέθηκε στην Βουλή εδώ. Μπορείτε να βρείτε την αιτιολογική έκθεση εδώ. Μπορείτε να βρείτε τα πρακτικά της συζήτησης στην Βουλή εδώ.
Ο Οργανισμός αυτός απορρόφησε
α) την Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων (Ν. 2912/2001) και
β) την Επιτροπή Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων (άρθρο 74 Ν. 4632/2019, Ν. 4313/2014)
καθώς και το προσωπικό αυτών.
Όταν η ΝΔ εκθείαζε τον Οργανισμό
Ο πρώην Υπ. Μεταφορών, Κώστας Αχ. Καραμανλής, έλεγε στην Βουλή κατά την συζήτηση του Ν. 5014/2023 ότι η προστιθέμενη αξία του νομοσχεδίου είναι ότι ο Οργανισμός θα ασχολείται και με τα σιδηροδρομικά ατυχήματα, ότι η Ελλάδα δεν έχει κανέναν διερευνητή σιδηροδρομικών ατυχημάτων, ως δημοσίους υπαλλήλους, και ότι γι' αυτό προβλέπεται η ανάθεση της διερεύνησης ατυχημάτων σε τρίτους για ερευνητές και τεχνικούς συμβούλους.
Ο εισηγητής της ΝΔ, Ι. Ανδριανός, έλεγε ότι το νομοσχέδιο στοχεύει στην πλήρη εναρμόνιση της χώρας με τους ενωσιακούς κανονισμούς και τις οδηγίες για την πρόληψη, την ασφάλεια και τη διερεύνηση ατυχημάτων και συμβάντων στην Πολιτική Αεροπορία και τις σιδηροδρομικές μεταφορές και ότι το νομοσχέδιο επιλύει ένα υπαρκτό ζήτημα το οποίο, όπως τόνισε και ο Υπουργός, ο κ. Καραμανλής, παρέμενε άλυτο επί πάρα πολλά χρόνια.
Ο Βουλευτής της ΝΔ κος Υψηλάντης, έλεγε στο κοινοβούλιο ότι
"στις περιπτώσεις που επισυμβούν τέτοιου είδους ατυχήματα να υπάρχει η δυνατότητα μιας ουσιαστικής διερεύνησης των αιτιών από υπηρεσιακές τέτοιες δομές, που καλά οργανωμένες και στελεχωμένες θα μπορούν να εξάγουν ασφαλή συμπεράσματα και πορίσματα για τη διαλεύκανση των, αλλά και προς αποτροπή άλλων παρόμοιων στο μέλλον"
Ο πρώην υπουργός της ΝΔ, Ευρυπίδης Στυλιανίδης έλεγε ότι
"Εναρμονιζόμαστε με το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο. Απλουστεύουμε, συντονίζουμε και εκσυγχρονίζουμε τον στόχο για καλύτερη πρόληψη και αποτελεσματικότερη διερεύνηση σε περίπτωση που θα έχουμε ένα μεγάλο ατύχημα"
Βλέπουμε ότι η κυβέρνηση της ΝΔ εκθείαζε τον νέο οργανισμό που θα ερευνούσε τα αεροπορικά και σιδηροδρομικά ατυχήματα. Γιατί λοιπόν δεν βλέπουμε τον Οργανισμό να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες? Γιατί, αντιθέτως, βλέπουμε Μητσοτάκη και Γεραπετρίτη να προτιμούν την σύσταση μιας ad hoc σκιώδους επιτροπής?
Ο Οργανισμός είχε μεταβατική διοίκηση όταν έγινε το δυστύχημα. Γιατί δεν παρενέβη?
Το συμβούλιο του Οργανισμού συγκροτείται από πέντε (5) μέλη. Ο Πρόεδρος και άλλα δύο (2) μέλη διαθέτουν επιστημονική γνώση και εμπειρία στον αεροπορικό τομέα και ο Αναπληρωτής Πρόεδρος και άλλο ένα (1) μέλος διαθέτουν επιστημονική γνώση και εμπειρία στον σιδηροδρομικό τομέα. Στις περιπτώσεις διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων και συμβάντων, τις αρμοδιότητες του Προέδρου ασκεί ο Αναπληρωτής Πρόεδρος.
Ο Πρόεδρος, ο Αναπληρωτής Πρόεδρος και τα υπόλοιπα μέλη του συμβουλίου διορίζονται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (άρθρο 4 παρ. 1 & 2 Ν. 5014/2023).
Μέχρι σήμερα όμως, δεν έχει διοριστεί το συμβούλιο του Οργανισμού.
Εκείνος που μπορούσε να τους διορίσει, δηλ. ο Υπ. Μεταφορών Κ. Καραμανλής, παραιτήθηκε πριν το κάνει. Μάλιστα, ο Κ. Καραμανλής έφερε τον Νόμο ένα μήνα πριν το δυστύχημα οπότε είναι πολύ δύσκολο να "ξεχάστηκε" ότι είχε και αυτή την εκκρεμότητα.
Εκείνος που έχει τώρα την αρμοδιότητα να τους διορίσει (παρ. 3 των αποφάσεων του ΦΕΚ Β 1193/04.03.2023), δηλαδή ο κος. Γεραπετρίτης, δεν σκοπεύει να το κάνει και αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι ήδη συνέστησε μια ad hoc σκιώδη επιτροπή η οποία "αντιποιείται" το έργο του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων.
Παρόλα αυτά όμως, μέχρι τον ορισμό διοίκησης του Οργανισμού, προβλέπεται μεταβατική διοίκηση η οποία αποτελείται από τον Πρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων (άρθρο 50 παρ. 3 Ν. 5014/2023).
Συνεπώς, ακόμα και αν ήθελε υποτεθεί ότι δεν έχει οριστεί η διοίκηση του νέου Οργανισμού, υπάρχει μεταβατική διοίκηση.
Μάλιστα, κατά το άρθρο 50 παρ. 4 του Ν. 5014/2023, ο Κανονισμός Λειτουργίας (ΠΔ 59/2004) της Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων & Ασφάλειας Πτήσεων εξακολουθεί να ισχύει μέχρι να αποκτήσει ο νέος Οργανισμός δικό του κανονισμό.
Τί ακριβώς έπραξε αυτή για το δυστύχημα των Τεμπών? Έχει ενεργοποιηθεί? Ούτως ή άλλως, σύσταση ασφάλειας που εκδίδεται από τον Οργανισμό δεν δημιουργεί τεκμήριο υπαιτιότητας ή ευθύνης για ατύχημα ή συμβάν (άρθρα 47 & 49 Ν. 5014/2023) ώστε να αγχώνει ιδιαίτερα την Κυβέρνηση. Γιατί λοιπόν η μεταβατική διοίκηση δεν ενήργησε αυτοβούλως?
Ο Υφυπ. Μεταφορών Παπαδόπουλος είχε την εποπτεία της μεταβατικής διοίκησης του Οργανισμού
UPDATE 08.04.2023: Στο άρθρο μας Τέμπη: Χάος στο Υπ. Μεταφορών | Υφυπουργοί σε ρόλο Υπουργού & Γεραπετρίτης σε ρόλο τρενάρχη αναλύουμε την χαοτική κατάσταση η οποία έχει δημιουργηθεί στο Υπ. Μεταφορών αναφορικά με τις αρμοδιότητες των Υφυπουργών Μεταφορών Παπαδόπουλου και Καραγιάννη.
Εκεί διαπιστώνουμε ότι ο Υφυπ. Μεταφορών Παπαδόπουλος έχει την αρμοδιότητα της εποπτείας της Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων ήδη από Σάββατο 4 Μαρτίου 2021, με την υπ' αρ. 69883 απόφαση (ΦΕΚ Β 1193) του Πρωθυπουργού και του σκιώδους Υπ. Μεταφορών - Επικρατείας Γεραπετρίτη.
Συνεπώς, το ερώτημα είναι γιατί ο Υφυπουργός Παπαδόπουλος αδράνησε σε σχέση με την εμπλοκή της Επιτροπής από την οποία προέρχεται η μεταβατική διοίκηση του νέου Οργανισμού Διερεύνησης?
Γιατί διορίστηκε νέα σκιώδης Επιτροπή όταν η αρμοδιότητα της διερεύνησης ατυχημάτων ανήκει στον νέο Οργανισμό Διερεύνησης Ατυχημάτων του Ν. 5014/2023 ο οποίος έχει ως μεταβατική διοίκηση την διοίκηση της Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων?
Είναι νόμιμο να αναλαμβάνει μια σκιώδης Επιτροπή την αρμοδιότητα η οποία έχει ήδη ανατεθεί με τον Ν. 5014/2023 στον νέο Οργανισμό Διερεύνησης Ατυχημάτων?
Γεραπετρίτης Μάρτιος 2023: θα ξανασυστήσει τον ήδη συσταθέντα Οργανισμό & θα τον "ενεργοποιήσει"
UPDATE 08.03.2023: Την Τετάρτη 8 Μαρτίου 2023, 6 ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως "σκιώδης Υπουργός Μεταφορών" (ΦΕΚ Β 1181/02.03.2023), ο κος Γεραπετρίτης έδωσε συνέτευξη τύπου. Σε αυτήν, ισχυρίστηκε ότι (32':45"):
"Τέλος, θα δρομολογηθεί και η σύσταση του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών & Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων. Θυμίζω ότι στο τέλος του Ιανουαρίου του 2023 ψηφίστηκε ένα ολόκληρο νομοθετικό πλαίσιο για τα ζητήματα αυτά. Θα ενεργοποιηθεί στο αμέσως επόμενο διάστημα".
Το 1ο ψέμα του Υπουργού είναι ότι ισχυρίστηκε πως θα δρομολογηθεί η "σύσταση του Οργανισμού".
Ο οργανισμός έχει ήδη νομίμως συσταθεί με το άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 5014/2023 σύμφωνα με το οποίο:
"Συστήνεται αυτοτελής δημόσια υπηρεσία διερεύνησης ατυχημάτων και ασφάλειας μεταφορών, εποπτευόμενη από τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, με την επωνυμία «Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών», εφεξής καλούμενος «Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ.», ο οποίος είναι αρμόδιος για τη διερεύνηση των αεροπορικών ατυχημάτων πολιτικής αεροπορίας και των σιδηροδρομικών ατυχημάτων και την επίτευξη και διατήρηση της ασφάλειας στις μεταφορές".
Τί ακριβώς θα συστήσει λοιπόν? Αφού έχει συσταθεί ήδη ο Οργανισμός. Δεν απαιτείται άλλη συστατική πράξη ούτε και προβλέπεται η έκδοση τέτοιας στον Ν. 5014/2023.
Όμως, ο νέος Οργανισμός θα είναι σε "ύπνωση" μέχρι να ξυπνήσει ο Υπ. Μεταφορών για να διορίσει Συμβούλιο?
Κατά το άρθρο 50 παρ. 3 του Ν. 5014/2023, ο νέος Οργανισμός ΕΧΕΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ την Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων η οποία δεν είναι επιτροπή φάντασμα αλλά λειτουργεί κανονικά.
Τα μέλη των επιτροπών διερεύνησης αεροπορικών & σιδηροδρομικών ατυχημάτων
Τα μέλη της Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων, όπως αυτά ορίστηκαν από τον πρώην Υπ. Μεταφορών Κ. Καραμανλή το 2020 (ΦΕΚ ΥΟΔΔ 916/04.11.2020 και ΦΕΚ ΥΟΔΔ 1006/03.12.2020) είναι τα εξής:
α) Κονδύλης Ιωάννης Κωνσταντίνος του Πέτρου, Διερευνητής Αεροπορικών Συμβάντων και Ατυχημάτων, ως Πρόεδρος.
β) Τσολάκης Ακριβός του Δημητρίου, Αντισμήναρχος (Ι) ε.α. ως μέλος.
γ) Φλέσσας Γρηγόριος του Γεωργίου, Απόστρατος Ιπτάμενος Πολεμικής Αεροπορίας και Κυβερνήτης Πολιτικής Αεροπορίας ως μέλος.
δ) Βάλαρης Χρήστος του Κωνσταντίνου, Απόστρατος Ταξίαρχος ε.α. ΠΑ ως μέλος.
ε) Τζώνος - Κομίλης Χαράλαμπος του Παναγιώτη, Χειριστής Αεροσκαφών ως μέλος.
Μάλιστα, την 31 Δεκεμβρίου 2021, με απόφαση του πρώην Υπ. Μεταφορών Κων. Αχ. Καραμανλή, είχαν εγκριθεί και δαπάνες για υπερωρίες ώστε η επιτροπή να είναι σε ετοιμότητα!
Η θητεία του Προέδρου και των μελών της Επιτροπής είναι πενταετής και παρατείνεται αυτοδικαίως μέχρι το διορισμό νέων μελών. Συνεπώς, σε συνδυασμό με τις μεταβατικές διατάξεις του Ν. 5014/2023, τα παραπάνω μέλη συνιστούν το Μεταβατικό Συμβούλιο του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων. Η δε θητεία τους είναι μέχρι το 2025. Γιατί δεν έχουν ενεργοποιηθεί για το δυστύχημα των Τεμπών, ενώ θα μπορούσαν? Θα πρέπει να εξηγήσουν δημόσια σε τί οφείλεται η αδράνειά τους, δεδομένου ότι συνιστούν ανεξάρτητη αρχή και δεν δεσμεύονται από τις αποφάσεις της Κυβέρνησης.
Η Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων εξέδιδε πορίσματα μέχρι και τον Νοέμβριο του 2022 και διαθέτει ιστοσελίδα (aaiasb.gr) η οποία είναι ακόμα σε λειτουργία.
Σε ό,τι αφορά στην Επιτροπή Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων, αυτή στελεχώθηκε τον Αύγουστο του 2015 με απόφαση του τότε Υπ. Μεταφορών Χρ. Σπίρτζη από τους:
Α) Ξυνογαλά Κωνσταντίνο, του Ιωάννη ως Πρόεδρο.
Β) Γεωργακοπούλου Αντωνία, του Κωνσταντίνου ως μέλος.
Γ) Βαμβουρέλλη Θεόφραστο, του Παναγιώτη ως μέλος.
Δ) Ανδρεάκο Πέτρο, του Κυριακούλη ως μέλος.
Ε) Κουνδουράκη Αιμίλιο, του Νικολάου ως μέλος.
Η θητεία των μελών της Επιτροπής Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων ήταν πενταετής.
Τον Απρίλιο του 2016, με απόφαση του Χρ. Σπίρτζη, καθορίστηκε η μικτή μηνιαία αμοιβή του Προέδρου της Επιτροπής στα 2.400 ευρώ και η αμοιβή των μελών στα 240 ευρώ.
Έκτοτε, και μέχρι τον Απρίλιο του 2019, μόνο παραιτήσεις γινόντουσαν στην Επιτροπή (εδώ, εδώ και εδώ).
Γραφείο Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων
Επιστρέφουμε στον Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών.
Σε αυτόν, συστήνεται Αυτοτελής Μονάδα Μελετών και Διερευνήσεων Ατυχημάτων η οποία υπάγεται απευθείας στον Πρόεδρο και απαρτίζεται και από το Γραφείο Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων (άρθρο 10 παρ. 1 Ν. 5014/2023).
Το προσωπικό που υπηρετεί στην Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων και στην Επιτροπή Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων μετατάσσεται και μεταφέρεται αυτοδικαίως στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και οι διερευνητές μετατάσσονται και μεταφέρονται αυτοδικαίως στον Οργανισμό.
Ειδικά οι Διερευνητές μετατάσσονται και μεταφέρονται αυτοδικαίως στον Οργανισμό (άρθρο 50 παρ. 6 Ν. 5014/2023).
Ως "σοβαρό ατύχημα" ορίζεται κάθε σύγκρουση ή εκτροχιασμός αμαξοστοιχιών, με έναν (1) τουλάχιστον νεκρό ή πέντε (5) ή περισσότερους σοβαρά τραυματισμένους, ή εκτεταμένες ζημίες στο τροχαίο υλικό, τις υποδομές ή το περιβάλλον, καθώς και κάθε άλλο ατύχημα με τις ίδιες συνέπειες και με προφανείς επιπτώσεις στη ρύθμιση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων ή τη διαχείριση της ασφάλειας (άρθρο 43 Ν. 5014/2023).
Ο Οργανισμός διεξάγει έρευνα ύστερα από κάθε σοβαρό ατύχημα στο σιδηροδρομικό σύστημα της Ελλάδας. Στόχος της έρευνας είναι η βελτίωση της σιδηροδρομικής ασφάλειας και η πρόληψη ατυχημάτων (άρθρο 42 Ν. 5014/2023). Η διερεύνηση του ατυχήματος διενεργείται με διαφάνεια και εξασφαλίζει ότι όλα τα εμπλεκόμενα μέρη εκφράζουν τις απόψεις τους και λαμβάνουν γνώση των αποτελεσμάτων. Ο Οργανισμός λαμβάνει επίσης υπόψη της τις εύλογες ανάγκες των θυμάτων και των συγγενών τους και τους παρέχει ενημέρωση όσον αφορά στην πρόοδο της διερεύνησης.
Η σκιώδης επιτροπή
Παρά την σύσταση του Οργανισμού Διερεύνησης Ατυχημάτων, για τον οποίο η Κυβέρνηση Μητσοτάκη και ο Κώστας Αχ. Καραμανλής μας έλεγαν τα καλύτερα λόγια και το πόσο πιο άρτια θα διερευνούνται τα δυστυχήματα, εν τούτοις επιλέχθηκε η σύσταση μίας σκιώδους επιτροπής η οποία δεν προβλέπεται από κανένα νομοθέτημα.
Και θα ήταν παράλογο να προβλέπεται τέτοια σκιώδης επιτροπή αφού ήδη είχε συσταθεί ο Οργανισμός Διερεύνησης Ατυχημάτων. Ποιος ο λόγος ύπαρξης σκιώδους επιτροπής όταν θεσμοθετήθηκε ολόκληρος Οργανισμός?
Ο Πρωθυπουργός και ο Γεραπετρίτης οφείλουν να εξηγήσουν για ποιο λόγο επέλεξαν να δημιουργήσουν την σκιώδη επιτροπή. Ποιον σκοπό εξυπηρετεί? Μήπως μια σκιώδης επιτροπή που είναι τελείως εξωθεσμική είναι ταυτόχρονα και κατευθυνόμενη από την Κυβέρνηση?
Η ως άνω επιτροπή συνεστήθη την Παρασκευή 3 Μαρτίου 2023 και αποτελείται από τους
- Ιωάννης - Κωνσταντίνος Χαλκιάς, Επίτιμος Πρόεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, ως Πρόεδρος.
- Αθανάσιος Ζηλιασκόπουλος, Καθηγητής Μεταφορών και Παραγωγής στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ως μέλος.
- Βασίλειος Προφυλλίδης, Καθηγητής της Συγκοινωνιακής Τεχνικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ως μέλος.
Σύσταση της σκιώδους επιτροπής & ο κος. Ξιφαράς: δεν είναι η 1η ad hoc επιτροπή
UPDATE 07.03.2023
Τα ξημερώματα της Δευτέρας 7 Μαρτίου 2023, δημοσιεύτηκε η πράξη σύστασης της σκιώδους Επιτροπής, η οποία είχε "συσταθεί" την Παρασκευή 3 Μαρτίου 2023, από την οποία είχε ήδη προλάβει να παραιτηθεί και το μέλος της Αθ. Ζηλιασκόπουλος.
Το ενδιαφέρον είναι ότι την πράξη δεν την υπογράφει ο σκιώδης Υπουργός Μεταφορών κος. Γεραπετρίτης. Ούτε καν οι Υφυπουργοί Μεταφορών κοι. Παπαδόπουλος και Καραγιάννης αλλά ο μετακλητός Γενικός Γραμματέας κος. Ιω. Ξιφαράς.
Τούτο αποδεικνύει αυτό που ήδη γράφουμε, ότι ο κος. Γεραπετρίτης ΔΕΝ ΑΝΕΛΑΒΕ Υπουργός Μεταφορών αλλά σκιώδης "διοικητής" του υπουργείου.
Ο κος. Ξιφαράς είναι Γενικός Γραμματέας Μεταφορών και διορίστηκε τον Μάρτιο του 2021. Εδώ θα βρείτε τον ιστότοπο της Γενικής γραμματείας Υποδομών του Υπ. Μεταφορών.
Ο συγκεκριμένος Γενικός Γραμματέας έχει και στο παρελθόν συστήσει επιτροπή για διερεύνηση δυστυχήματος. Συγκεκριμένα, είχε συστήσει τριμελή Επιτροπή για τη διερεύνηση συνθηκών επέλευσης του δυστυχήματος που έλαβε χώρα την 16.11.2021 στο δίκτυο της ΣΤΑ.ΣΥ. Α.Ε. και την υποβολή σχετικού πορίσματος στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών. Πρόκειται για το δυστύχημα στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο που είχε κοστείσει την ζωή σε έναν εργάτη.
Κοινός παρονομαστής είναι ότι δεν ενεργοποιήθηκε ο μόνιμος μηχανισμός διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων. Η επιτροπή είχε καταθέσει και τότε ένα πόρισμα για το συμβάν.
Μετατάξεις
UPDATE 08.03.2023
Με την ανάληψη της "διοίκησης" του Υπ. Μεταφορών από τον Γεραπετρίτη, με απόφαση του Πρωθυπουργού (ΦΕΚ Β 1181/02.03.2023), ο Υπ. Επικρατείας την Δευτέρα 6 Μαρτίου προχωρησε με απόφασή του (ΦΕΚ Γ 579/06.03.2023) σε ένα μπαράζ μετατάξεων στην Μονάδα Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης της Γενικής Γραμματείας Πρωθυπουργού της Προεδρίας της Κυβέρνησης.
Ειδικότερα, με την ως άνω απόφαση έγιναν 13 μετατάξεις. Φυσικά, οι μετατάξεις δεν συνδέονται με την ανάληψη των νέων καθηκόντων του Γεραπετρίτη, αφού αφορούσαν σε αιτήσεις μετάταξης που ήταν προγενέστερες της τραγωδίας των Τεμπών.
Αυτό που θίγουμε εν προκειμένω είναι ότι, μέχρι στιγμής, επιβεβαιώνεται ο χαρακτηρισμός "σκιώδης Υπουργός Μεταφορών" αφού ουδεμία πράξη του Γεραπετρίτη που να αφορά το εν λόγω υπουργείο δεν έχει δημοσιευτεί με την υπογραφή του. Ούτε καν η "επιτροπή εμπειρογνωμόνων" για την διερεύνηση του δυστυχήματος. Ο όλος φόρτος εργασίας του αφορά σε άσχετα θέματα.
Έρευνα από την ΡΑΣ
UPDATE 09.03.2023
H Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, με την από 04.03.2023 ανακοίνωσή της (και εδώ), ξεκίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα.
Αυτεπάγγελτη έρευνα για τη συμμόρφωση με τα Συστήματα Διαχείρισης Ασφάλειας: Μετά το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα που συνέβη στην περιοχή των Τεμπών με τη σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών, η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων ξεκίνησε χθες τη διαδικασία αυτεπάγγελτης έρευνας. Η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων είναι ο φορέας που εποπτεύει την εφαρμογή των Συστημάτων Διαχείρισης Ασφαλείας (ΣΔΑ), τα οποία είναι υποχρεωμένοι να συντάσσουν και να τηρούν ο Διαχειριστής Υποδομής (ΔΥ), δηλαδή ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ) και οι Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις, στην προκειμένη περίπτωση η Hellenic Train Α.Ε. Στα Συστήματα Διαχείρισης Ασφάλειας καταγράφονται με κάθε λεπτομέρεια οι διαδικασίες οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται από τις Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις και τον ΟΣΕ, βάσει της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τους σιδηροδρόμους, προκειμένου να διασφαλίζεται η τήρηση όλων των κανόνων και απαιτήσεων ασφαλείας. Τα Συστήματα αυτά αποτελούν τον οδηγό και το εργαλείο των προαναφερθέντων σιδηροδρομικών φορέων, μέσω των οποίων αξιολογούν, ελέγχουν και προλαμβάνουν οποιοδήποτε κίνδυνο. Η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων θα εξετάσει την ορθή εφαρμογή των Συστημάτων Διαχείρισης Ασφάλειας από τον ΟΣΕ και τη Σιδηροδρομική Επιχείρηση Ηellenic Train AΕ. μέσω της διαδικασίας της αυτεπάγγελτης έρευνας. Για την άμεση ολοκλήρωση της αυτεπάγγελτης έρευνας η Αρχή έχει ζητήσει από χθες που ξεκίνησε ο έλεγχος, τόσο από τον ΟΣΕ όσο και τη Hellenic Train, όλα τα τεκμήρια και τα στοιχεία που θα βοηθήσουν την έρευνα που διεξάγει. Για το λόγο αυτό, κλιμάκιο εμπειρογνωμόνων της Μονάδας Ασφάλειας και Διαλειτουργικότητας της ΡΑΣ βρέθηκε χθες από τις πρώτες πρωινές ώρες στον τόπο του σοβαρότατου σιδηροδρομικού δυστυχήματος. Η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων εκφράζει τα ειλικρινή συλλυπητήριά της στις οικογένειες των θυμάτων, νέων ανθρώπων στην πλειοψηφία τους, που χάθηκαν τόσο άδικα.
Μπορείτε να δείτε τις σχετικές αποφάσεις της ΡΑΣ για διεξαγωγή έρευνας, εδώ και εδώ.
Ιστοσελίδα ψεμάτων
UPDATE 28.03.2023: Ο θεσμικός κατήφορος συνεχίζεται. Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Μεταφορών, εάν επιλέξουμε το μενού "Υπουργείο --> Ηγεσία --> Υπουργός" εμφανίζεται η παρακάτω σελίδα (εδώ σε pdf) που την έχουμε κάνει και screenshot ώστε να μείνει στην ιστορία.
Καταγράφεται, δηλαδή, ψευδώς ότι ο Γεραπετρίτης είναι Υπουργός Μεταφορών.
Ας ειδοποιήσουν όμως και την Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων (πρώην Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης) ότι στον κατάλογο των Κυβερνήσεων, τον οποίο τηρεί εδώ και χρόνια, ότι στην σελίδα που αφορά στην Κυβέρνηση Μητσοτάκη (pdf) αναφέρεται η παραίτηση του Καραμανλή αλλά δεν αναφέρεται στελέχωση της θέσης του Υπουργού Μεταφορών. Και σωστά γίνεται αυτό διότι ο Γεραπετρίτης δεν είναι Υπουργός Μεταφορών.
Αλήθεια, αφού είναι Υπουργός Μεταφορών ο Γεραπετρίτης, γιατί εξακολουθεί να υπογράφει στις Υπουργικές Αποφάσεις ως "Υπουργός Επικρατείας"?
Ακαταδίωκτο της σκιώδους επιτροπής
UPDATE 30.03.2023: ΑΚΑΤΑΔΙΩΚΤΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Με τροπολογία της 29.03.2023 στο σχέδιο νόμου "Μέτρα στήριξης των συγγενών των θυμάτων και των πληγέντων του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών της 28ης Φεβρουαρίου 2023 & άλλες επείγουσες διατάξεις" η Κυβέρνηση Μητσοτάκη θεσπίζει το ακαταδίωκτο για τα μέλη της σκιώδους επιτροπής διερεύνηση της σιδηροδρομικής τραγωδίας.
Φυσικά, την τροπολογία δεν την υπογράφει ο Γεραπετρίτης διότι πολύ απλά ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ. Την τροπολογία υπογράφει ο Υφυπουργός Μεταφορών Μιχ. Παπαδόπουλος.
Προσπαθήσαμε να καταλάβουμε την χρησιμότητα της διάταξης αυτής. Από την αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας δεν γίναμε σοφότεροι διότι δεν υπάρχει καμία αιτιολόγηση.
Διαβάστε περισσότερα για το θέμα στο άρθρο μας Τέμπη - Ακαταδίωκτο: Βορίδης διαψεύδει Γεραπετρίτη για το ακαταδίωκτο της σκιώδους Επιτροπής
UPDATE 05.04.2023: Η τροπολογά ψηφίστηκε από την Βουλή και πλέον είναι το άρθρο 105 του Ν. 5039/2023 (ΦΕΚ Α 83/03.04.2023)
.
UPDATE 21.04.2023: Την 18η Απριλίου 2023, η σκιώδης Επιτροπή παρέδωσε το πόρισμα (pdf) της. Διαβάστε αναλυτικά το άρθρο μας Τέμπη: Ολόκληρο το πόρισμα της σκιώδους Επιτροπής.
Η χώρα απέκτησε (έστω υπηρεσιακό) Υπ. Μεταφορών
UPDATE 26.05.2023: Μετά από 86 ημέρες, η χώρα απέκτησε και πάλι υπουργό μεταφορών. Υπηρεσιακό Υπ. Μεταφορών για τις εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023. Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο μας Υπουργό Μεταφορών απέκτησε η χώρα μετά από 86 ημέρες
Το σκονάκι Καραμανλή: Συναίσθημα κατά προσταγή των επικοινωνιολόγων
Bonus
Ο απερχόμενος Υπουργός Κ. Καραμανλής ήταν βαθύτατα συγκινημένος. Η συναισθηματική του φόρτιση ήταν τέτοια που δεν μπορούσε να αρθρώσει κουβέντα μόνος του και χρειάστηκε οι επικοινωνιολόγοι του να του ετοιμάσουν "σκονάκι" για να αποφύγει τις ερωτήσεις δημοσιογράφων επικαλούμενος... το συναίσθημα. Πρόκειται προφανώς για πολύ ευαίσθητο άνθρωπο. Μπράβο του!
Ακολουθήστε μας στο twitter
