Ποινικό Καθεστώς

Με αντιδραστικές αλλαγές που αρμόζουν σε φυλές του τρίτου κόσμου, εγκαινίασε ένας Φλωρίδης μια νέα εποχή σκοταδισμού στο ποινικό δίκαιο. Επικοινωνία, φυλακή για όλους, κατάργηση υπερασπιστικών δικαιωμάτων, συρρίκνωση του δικαιώματος πρόσβασης σε παροχή έννομης προστασίας, περιορισμός των εγγυήσεων δίκαιης δίκης, ανασφάλεια δικαίου, καταστρατήγηση του Συντάγματος είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά του νομοσχεδίου που παρουσίασε πρόσφατα. Οι προτεινόμενες αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας είναι επικίνδυνες για τις ατομικές ελευθερίες, επαναφέρουν το ποινικό δίκαιο στο 1950 και σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούν και τους κώδικες του 1834. Κατακτήσεις του δυτικού νομικού πολιτισμού που θεωρούνταν δεδομένες στην χώρα μας εδώ και δεκαετίες, περνάνε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και παραχωρούν την θεση τους σε ρυθμίσεις αντάξιες ενός ανελεύθερου και καταπιεστικού καθεστώτος. Ο εξασφαλιστικός των ατομικών ελευθεριών ρόλος του ποινικού δικαίου εξατμίζεται και δεν θα αποτελεί πλέον το ανάχωμα απέναντι στην κρατική αυθαιρεσία εις βάρος των δικαιωμάτων των πολιτών. Αντιθέτως, οι προτεινόμενες αλλαγές προσδίδουν νομιμοφάνεια στην επερχόμενη οικοδόμηση ενός καταπιεστικού καθεστώτος στην χώρα μας. Αν νομίζετε ότι οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα αφορούν "τους άλλους", είστε γελασμένοι. Αν υποτιμάτε το impact των αλλαγών στην φυσιογνωμία του πολιτεύματος, είστε επίσης γελασμένοι. Δικαίως το ποινικό δίκαιο χαρακτηρίζεται ως ο σημαντικότερος κλάδος δικαίου μετά το συνταγματικό δίκαιο. Είναι τέτοιας σημασίας η επίδρασή του ποινικού δικαίου στην διαμόρφωση αυτού που αποκαλούμε "φιλελεύθερη δημοκρατία" που αρκούν μερικές αλλαγές σε αυτό για να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα του πολιτεύματος και να το στρέψουν προς μια ανελεύθερη κατεύθυνση. Ο επερχόμενος ποινικός Μεσαίωνας πρέπει να ενεργοποιήσει τα ανακλαστικά των δημοκρατικών πολιτών. Οι τριτοκοσμικές αλλαγές που προωθεί η Κυβέρνηση Μητσοτάκη στοχεύουν στην οικοδόμηση πολιτικού καθεστώτος μέσω της νομιμοφανούς κρατικής αυθαιρεσίας η οποία εκκινεί από το αυθαίρετο νομοθετείν, στην κατάπνιξη διεκδικήσεων μέσω της καλλιέργειας φόβου, στην επικοινωνιακή αντιμετωπιση της εγκληματικότητας και στην περαιτέρω κατασπατάληση δημοσίου χρήματος με όχημα την αύξηση του πληθυσμού των φυλακών. Οι εισπρακτικές ρυθμίσεις που περιέχει σκοπούν, πέρα από την αποστέρηση του δικαιώματος σε παροχή έννομης προστασίας, και στο monetization του ποινικού δικαίου το οποίο θα μετατραπεί και σε εργαλείο τόνωσης των δημοσίων εισπράξεων. Δεν θα αργήσει ο καιρός που η Κυβέρνηση θα εμφανιστεί με τριτοκοσμική περηφάνεια δίπλα σε ποινικούς επενδυτές, ίσως στον κλάδο των ιδιωτικών φυλακών. Υπαγορευμένες από τα πρωινάδικα και τα πιο αντιδραστικά στοιχεία της κοινωνίας, οι ευκαιριακές αλλαγές αλλοιώνουν τον επικουρικό χαρακτήρα του ποινικού δικαίου. Ο Υπ. Δικαιοσύνης οφείλει να εμφανιστεί στην Βουλή ντυμένος με την παραδοσιακή φορεσιά των Ζουλού για να υποστηρίξει με συνέπεια τις αλλαγές που προτείνει. Η κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας οφείλει, πριν υπερψηφίσει το σκοταδιστικό αυτό έκτρωμα, να επιχειρηματολογήσει στην διάλεκτο της συμπαθούς φυλής των Μασσάι. Ο Μητσοτάκης οφείλει, πριν μιλήσει με τα καλύτερα λόγια για την προτεινόμενη βαρβαρότητα, να σύρει πρώτος τον χορό της βροχής, για να καταστήσει απολύτως ξεκάθαρο το ποιος είναι ο τριτοκοσμικός φύλαρχος της Ελλάδας. Οι πολίτες πρέπει να ανησυχούν. Η αντιπολίτευση στον κόσμο της.

Ακολουθήστε μας στο twitter

Το άρθρο μας αυτό, το αναδημοσίευσε και το militaire.gr

Την Τρίτη 28 Νοεμβρίου 2023, δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση από τον Υπουργό Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδη, το αντιδραστικό νομοσχέδιο με τις προτεινόμενες αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα (ΠΚ) και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ). Μπορείτε να βρείτε εδώ το σχέδιο νόμου και την αιτιολογική έκθεση.

UPDATE 10.02.2024: Κατατέθηκε νύχτα, 5 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα της Παρασκευής 9 Φεβρουαρίου 2024 το νομοσχέδιο με τις τριτοκοσμικές αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας με τίτλο "Παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης - Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας".

Δείτε το υλικό στην ιστοσελίδα της Βουλής εδώ. Μπορείτε να βρείτε εδώ το σχέδιο νόμου και εδώ την δήθεν αιτιολογική έκθεση. Υπογραμμίζεται ότι η δήθεν αιτιολογική έκθεση είναι 1.063 σελίδες επειδή σε αυτήν ενσωματώθηκαν τα σχόλια της δημόσιας διαβούλευσης κι όχι επειδή αναλύονται με επιστημονική επάρκεια οι αλλαγές. 

Δείτε το άρθρο μας Alert | Ποινικός Κώδικας: Κατατέθηκε νύχτα το τριτοκοσμικό νομοσχέδιο Φλωρίδη στην Βουλή

UPDATE 24/02/2024: Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως ο Ν. 5090/2024 (ΦΕΚ Α 30/23.02.2024) με τον οποίο ενσωματώνονται στον Ποινικό Κώδικα οι τροποποιήσεις του νομοσχεδίου Φλωρίδη, οι οποίες ψηφίστηκαν από την Βουλή την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου 2024.

Μπορείτε να βρείτε κωδικοποιημένο τον Ποινικό Κώδικα 2024 σε μορφή .pdf εδώ και σε κείμενο στην σελίδα μας εδώ.

Μπορείτε να βρείτε κωδικοποιημένο τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας 2024 σε μορφή .pdf εδώ και σε μορφή κειμένου στην σελίδα μας εδώ.

Δείτε το ιστορικό των τροποποιήσεων του Ποινικού Κώδικα εδώ.

Μπορείτε να βρείτε το ιστορικό των τροποποιήσεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας εδώ.

Μπορείτε να βρείτε το νομοσχέδιο και το υπόλοιπο υλικό στο άρθρο μας Alert | Ποινικός Κώδικας: Κατατέθηκε νύχτα το τριτοκοσμικό νομοσχέδιο Φλωρίδη στην Βουλή

Μπορείτε να βρείτε τον σχολιασμό μας στο αρχικό νομοσχέδιο, όπως αυτό παρουσιάστηκε στην δημόσια διαβούλευση, στο άρθρο μας Ποινικό Καθεστώς

Ακολουθήστε μας στο twitter

---------------------------

Οι προτεινόμενες αλλαγές: 

1. Είναι αντιδραστικές, τριτοκοσμικές, αλλοιώνουν την φυσιογνωμία του δημοκρατικού πολιτεύματος, απομακρύνουν την Ελλάδα από τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας μέσω της περιστολής της προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων και την οδηγούν εκουσίως στις ατραπούς του αυταρχισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο άρθρο μας αυτό, αναγκαστικά αναφερόμαστε και σε διατάξεις μεσαιωνικού δικαίου.

2. Καταργούν τον εξασφαλιστικό ρόλο του ποινικού δικαίου ως προς τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών αφού θεσμοθετείται πλέον η κρατική αυθαιρεσία, στην οποία προσδίδεται ο μανδύας της νομιμοφάνειας. Η κατάπνιξη των ατομικών ελευθεριών, μέσω της κρατικής καταστολής, θα συνεπικουρείται και θα (ψευδο)νομιμοποιείται μέσα από το προτεινόμενο νομοθέτημα.

3. Καταργούν τον επικουρικό χαρακτήρα του ποινικού δικαίου και αναγάνουν την ποινή σε αυτοσκοπό, καταπατώντας ως εκ τούτου την συνταγματική αρχή της αναλογικότητας. Ταυτόχρονα, μετατοπίζει τον άνθρωπο από το επίκεντρο στο οποίο τον τοποθετεί η παγιωμένη ποινική δογματική σε Ελλάδα και Ευρώπη, και τον υποβιβάζει, στο πλαίσιο ξεπερασμένων γενικοπροληπτικών αντιλήψεων, σε αντικείμενο για την επίτευξη των κρατικών στόχων όπως είναι η πάταξη της εγκληματικότητας, καταργώντας την αρχή της ανθρώπινης αξίας (Σ 2 παρ. 1).

4. Είναι το αποκορύφωμα του ποινικού λαϊκισμού που χαρακτηρίζει τις κυβερνήσεις της ΝΔ από το 2019 και έπειτα. Υπαγορεύονται από μια λούμπεν και λανθάνουσα αντίληψη περί του ποινικού δικαίου, την οποία καλλιεργούν συστηματικά στην κοινωνία τα πρωινάδικα & τα ΜΜΕ, ικανοποιώντας τα κατώτερα ένστικτα των πολιτών οι οποίοι τυγχάνουν ψηφοφόροι του κυβερνώντος κόμματος.

5. Καταργούν ή περιορίζουν υπερασπιστικά δικαιώματα και ανάγεται η "ταχεία εκδίκαση" σε αυτοσκοπό, σε βάρος αυτών.

6. Είναι οπισθοδρομικές και διαβρώνουν τα δογματικά θεμέλια του ποινικού δικαίου  ξεπερνώντας ακόμα και τον Ποινικό Νόμο του 1834 ο οποίος, για την εποχή του, ήταν ένα σύγχρονο νομοθέτημα. 

7. Διαβρώνουν έτι περαιτέρω την όποια εσωτερική συνοχή είχε απομείνει στα δύο νομοθετήματα. Ο νομικός θετικισμός παραμερίζεται και την θέση του καταλαμβάνει η ποινική μεταφυσική. 

8. Υποτιμούν την αντιληπτική ικανότητα των πολιτών καθώς δεν εξυπηρετούν τον σκοπό της πρόληψης της εγκληματικότητας, όπως ψευδεπίγραφα αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση. Βασίζονται στο, στερούμενο επιστημονικής σοβαρότητας, επιχείρημα ότι δήθεν η εγκληματικότητα αντιμετωπίζεται με μοναδικό μέσο την αυστηροποίηση των ποινών. Η διεθνής εμπειρία όμως, εδώ και δεκαετίες, έχει δείξει ότι δεν υφίσταται αυτή ευθέως ανάλογη σχέση μεταξύ ποινής και πρόληψης της εγκληματικότητας την οποία ισχυρίζονται οι λαϊκιστές του ποινικού ψεκασμού. Με απλά λόγια, δεν ισχύει το δόγμα ότι όσο πιο αυστηρή η ποινή γα ένα έγκλημα, τόσο λιγότεροι θα το διαπράξουν. 

9. Μετατοπίζουν έτι περαιτέρω το ουσιαστικό ποινικό δίκαιο, από το δίκαιο της πράξης στο φρονήματικό δίκαιο, κατά παρεκκλιση από την καταστατική αρχή του άρθρου 7 του Συντάγματος.

10. Καθιερώνουν την αρχή "φυλακή για όλους (εμάς)" αφού πλέον προβλέπεται η δυνατότητα έκτισης για οποιαδήποτε ποινή, ακόμα και λίγων μηνών. 

11. Σε συνδυασμό με την αρχή "φυλακή για όλους", οι προτεινόμενες αλλαγές λειτουργούν ως μέσο για την οικοδόμηση ανελεύθερου καθεστώτος. Οι εποχές αλλά και η συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνείς οργανισμούς, δεν προσφέρονται για ευθεία επαναφορά μέτρων παλαιότερων δεκαετιών όπως η φυλάκιση χωρίς δίκη και τα έκτακτα δικαστήρια. Το εμπόδιο προς αυτήν την κατεύθυνση δεν είναι ότι απορρίπτονται τέτοια μέτρα από το διεθνές ή το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ήδη, με τις προτεινόμενες αλλαγές, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη καθιστά εκ προοιμίου σαφές ότι δεν τα λογαριάζει αυτά. Το πρόσκομμα είναι το φαίνεσθαι. Η κυβέρνηση πρέπει να φαίνεται ότι είναι δημοκρατική και ότι σέβεται τα δικαιώματα & το κράτος δικαίου. Όχι όμως και να είναι στην πραγματικότητα. Η επιχειρούμενη "αυστηροποίηση" του ποινικού δικαίου, μπορεί να επιφέρει τα ίδια αποτελέσματα με τα μέτρα τα οποία ίσχυαν κατά τις δεκαετίες 1950-1970 χωρίς ταυτόχρονα να χαρακτηρίζεται το καταπιεστικό καθεστώς της Ελλάδας, τεχνικά, ως ολοκληρωτικό. Θα μπορεί να εξακολουθήσει να αποκαλείται, έστω και κατ' επίφαση, "δημοκρατία" και "κράτος δικαίου". Όποιος κοιτάζει την δουλειά του, είναι απολίτικος, βλέπει πρωϊνάδικα, συμμορφώνεται εις τας υποδείξεις των αρχών, ασχολείται με το lifestyle και τα reality shows, σκρολάρει αστεία βίντεο με γατάκια και ποστάρει καλημέρες στα κοινωνικά δίκτυα, πράγματι, δεν έχει κάτι να φοβάται. Όποιος ενοχλεί την κυβέρνηση όμως, καλό θα είναι να ξεκινήσει να φοβάται. Ή να φροντίσει να μην ασχολείται μαζί της και να κοιτάζει την δουλειά του. Εξάλλου, ακόμα και στα πλέον αυταρχικά καθεστώτα, ο άρτος και τα θεάματα χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία για να αποσπούν τους πολίτες από τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας. 

Εύλογα θα έλεγε κάποιος: "Μα καλά, πού τα είδατε αυτά να γίνονται στην Ελλάδα? Στερήθηκε κανείς το δικαίωμά του να λέει την γνώμη του, να κάνει κριτική στην κυβέρνηση ή ακόμα και να εξυβρίζει τον Πρωθυπουργό? Δεν είναι ο καθένας ελεύθερος να λέει και να γράφει ό,τι θέλει χωρίς να φοβάται". 

Η απάντηση είναι ότι την πρώτη γραμμή άμυνας την έχουν αναλάβει τα ΜΜΕ τα οποία λειτουργούν ως ασπίδα για την Κυβέρνηση. Αυτά είναι που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη κι όχι ένας έκαστος από εμάς. Αυτά θέτουν την ατζέντα, καλλιεργούν κλίμα και επιβάλουν την θεματολογία η οποία απασχολεί την δημόσια σφαίρα. Η σοβαρότερη ίσως δυνατότητα την οποία έχουν είναι το να εξαφανίζουν θέματα και σκάνδαλα από την επικαιρότητα. Όχι όμως ανέξοδα. Αποζημιώνονται με "λίστες Πέτσα". 

Όσα δεν ακούγονται, δεν επιδρούν στην κοινή γνώμη και δεν συνιστούν απειλή για την κυβέρνηση. Τούτο ισχύει και για τους πολίτες ως μονάδες. Όσο αυτά που λέμε και γράφουμε δεν ακούγονται και δεν επηρεάζουν κανέναν, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Όσο δεν ακούγεται, δεν επηρεάζει την κοινή γνώμη και δεν ταρακουνάει την κυβέρνηση κανείς, μπορεί να λέει και να γράφει ό,τι θέλει. Όσο οι δημοσκοπήσεις δείχνουν αφενός την ΝΔ να προηγείται και αφετέρου την αντιπολίτευση κατακερματισμένη να μην συνιστά απειλή, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν όμως ασχολήθηκε κάποιος με την διερεύνηση του σκανδάλου των υποκλοπών που έκανε η Κυβέρνηση Μητσοτάκη και βρήκε στοιχεία τα οποία δημοσίευσε και έτρωσε την εικόνα της? Αν έχει ασχοληθεί με την διερεύνηση των θαλασσοδανείων προς τα ΜΜΕ, τα Κόμματα και τις μεγάλες επιχειρήσεις? Αν ζήτησε από τα ΜΜΕ να πληρώσουν αντί να εισπράττουν δημόσιο χρήμα? Τότε υπάρχει ζήτημα. Και εκεί έρχεται το ποινικό δίκαιο. 

12. Προωθούν τον σκοπό της περαιτέρω κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος. Η επερχόμενη αύξηση του πληθυσμού των φυλακισμένων θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες και, κατ' επέκταση, σε περισσότερες απευθείας αναθέσεις. Ενδεχομένως, θα οδηγήσει και στο χτίσιμο ιδιωτικών φυλακών. Η χώρα θα μετατραπεί σταδιακά σε ποινική αποικία. Παιδεία και υγεία εξακολουθούν να μην βρίσκονται στις προτεραιότητες της Κυβέρνησης, κατά την αντίληψη της οποία, η χώρα χρειάζεται περισσότερες φυλακές κι όχι περισσότερα σχολεία ή νοσοκομεία. Αναμενόμενο είναι να κάνουν την εμφάνισή τους και οι ποινικοί επενδυτές. 

13. Είναι, εκτός των άλλων, και εισπρακτικές και θα επιβαρύνουν το κόστος πρόσβασης των πολιτών στην δικαιοσύνη είτε αυξάνοντας τα παράβολα σε περιπτώσεις όπου αυτά απαιτούνται είτε επαναφέροντας κόστη τα οποία είχαν καταργηθεί με τους κώδικες του 2019. Στόχος των ρυθμίσεων δεν είναι μόνο η αύξηση των κρατικών εσόδων προς περαιτέρω κατασπάτάλησή τους αλλά και η αποθάρρυνση των πολιτών να αναζητήσουν έννομη προστασία.

14. Δημιουργούν ανασφάλεια δικαίου και υποβαθμίζουν τις εγγυήσεις ορθοκρισίας καταργώντας τις πολυμελείς συνθέσεις των δικαστηρίων. Παραβιάζοντας ταυτόχρονα και το άρθρο 97 του Συντάγματος το οποίο προβλέπει ότι η αρμοδιότητα εκδίκασης κακουργημάτων ανήκει στο 7μελές Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο (ΜΟΔ).

15. Η δίκη μετατρέπεται σε προσχηματική διαδικασία με την αφαίρεση δικαιωμάτων και την τιμώρηση όσων θέλουν να υπερασπιστούν προσηκόντως τον εαυτό τους.

Οι διατάξεις του νομοσχεδίου εναρμονίζονται πλήρως με το δίκαιο τριτοκοσμικών χωρών, αυταρχικών κρατών και κατ' επίφαση δημοκρατιών. Επαναφέρουν την Ελλάδα αιώνες πίσω. Ο Μητσοτάκης αυτοανακηρύσσεται αυτοκράτορας. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από αυτόν, ο λόγος του είναι νόμος κατ' εφαρμογή της αρχής "όπερ αρέσει τω Βασιλεί, νόμος εστίν" και φυσικά, ο ίδιος εξαιρείται του νόμου, κατ' εφαρμογή της αρχής "ο Βασιλεύς τοις νόμοις ουχ υπόκειται". Αυτά προέβλεπε το Μεσαιωνικό δίκαιο*. Δηλαδή, το ακριβώς αντίθετο από το Rule of Law, το κράτος δικαίου, σύμφωνα με το οποίο η νομοθέτηση γίνεται κι αυτή σύμφωνα με τον νόμο (Σύνταγμα) και ο νομοθέτης δεν εξαιρείται αλλά υπόκειται και ο ίδιος στον νόμο.

* Βασιλικά L IΙ, Τιτλ.Στ', α'

Γιατί το Ποινικό Δίκαιο?

Το Ποινικό Δίκαιο είναι ίσως ο κρισιμότερος κλάδος δικαίου, μετά το Συνταγματικό Δίκαιο. Η ιδιαιτερότητά του έγγειται στο ίδιο το διακύβευμα της ποινικής κύρωσης, το οποίο είναι η ελευθερία. Το ποινικό δίκαιο είναι το δίκαιο εκείνο με το οποίο κάποιος χάνει την ελευθερία του. 

Το ποινικό δίκαιο συντελεί κι έναν εξασφαλιστικό ρόλο. Προστατεύει τις ατομικές ελευθερίες από την κρατική αυθαιρεσία. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από ένα πλέγμα ρυθμίσεων με τις οποίες καταστρώνεται συγκεκριμένη και (κανονικά) απαραβίαστη διαδικασία η οποία οδηγεί στην επιβολή ποινής. Τα όρια της ποινικής νομοθέτησης και αυτά καθορίζονται μέσα από ένα πλέγμα καταστατικών ρυθμίσεων και αρχών. Αλλά και αυτές ταύτες οι ρυθμίσεις του ουσιαστικού ποινικού δικαίου πρέπει να χαρακτηρίζονται από σαφήνεια και να έχουν όσο πιο στενό περιεχόμενο γίνεται. Ώστε να παρεμποδίζουν την υπαγωγή σε αυτούς, μορφές συμπεριφοράς καθόλα θεμιτές ή και αδιάφορες για μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Και κατ' επέκταση, να εμποδίζει την αυθαίρετη και καταχρηστική άσκηση της κρατικής εξουσίας που γίνεται, όχι χάριν της κοινωνικής ειρήνης, αλλά για την εξυπηρέτηση ανομολόγητων σκοπών. 

Το ποινικό δίκαιο είναι επικουρικό και, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, η ποινή νομιμοποιείται μόνο όταν είναι, όχι απλώς αναγκαία, αλλά απολύτως αναγκαία. Για τον λόγο αυτό η ποινή οφείλει να είναι το έσχατο καταφύγιο μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας. 

Στα χέρια μιας αδίστακτης κυβέρνησης, το ποινικό δίκαιο, από μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο ψευδο-νομιμοποίησης της κρατικής αυθαιρεσίας και της περιστολής των ατομικών ελευθεριών. Τέτοια εργαλειοποίηση του ποινικού δικαίου δεν γίνεται μόνο από ολοκληρωτικά κράτη αλλά και από δημοκρατικά συντεταγμένες πολιτείες. Έγραφε ο Καθηγητής του Ποινικού Δικαίου και Αγωνιστής της Δημοκρατίας Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης* το 1979:

"Το ουσιαστικό ποινικό δίκαιο είναι όμως και ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο Δίκαιο για την ελευθερία του ανθρώπου και την προσπάθειά του για κοινωνική πρόοδο. Γιατί προσφέρεται, από την ίδια τη φύση του ως δραστικού μέσου εξαναγκασμού, σε καταχρήσεις στα χέρια καταπιεστικών μηχανισμών. Για αυτό το λόγο, η ιστορία του ποινικού δικαίου είναι διάστικτη από περιόδους διαστροφής του, όπου από Δίκαιο μεταβάλλεται σε μέσο αυθαιρεσίας, καταπίεσης και βαρβαρότητας." [..] "Από τον πόλεμο μέχρι και σήμερα έχουν συσσωρευτεί όμως, όχι μόνο με την διαστροφή που υφίσταται και στις μέρες μας το Ποινικό Δίκαιο από καταπιετσικά καθεστώτα, αλλά και από την πολιτική κατάχρηση που του γίνεται μερικές φορές και από δημοκρατικά συντεταγμένες Πολιτείες, τέτοιες πελώριες και και απαίσιες εμπειρίες, που σχετικοποιούν σε πολύ μεγάλο βαθμό την εξασφαλιστική αξία του θετικισμού τόσο στο Δίκαιο γενικά όσο και ειδικότερα στο πεδίο του Ποινικού Δικαίου." 

* Γ. Α. Μαγκάκης (1979), "Ποινικό Δίκαιο" Τ1, σελ. 10, 21

Είναι, επομένως, συνεπές λογικά για ένα καθεστώς, το οποίο εμφανίζεται εξωτερικά υπό τον μανδύα της φιλελεύθερης δημοκρατίας, να θέλει να αξιοποιήσει το ποινικό δίκαιο ως μηχανισμό καταπίεσης κι όχι ως δικλείδα ασφαλείας των πολιτών έναντι της κρατικής αυθαιρεσίας. 

Οι τροποποιήσεις των κωδίκων 

Ο πρώτος υποτυπώδης μετεπαναστατικός ποινικός κώδικας της Ελλάδας ήταν το Απάνθισμα των Εγκληματικών το 1824. 

Ακολούθησε ο Ποινικός Νόμος του 1834 ο οποίος ήταν ένα ολοκληρωμένο και με συστηματική συνοχή, για την εποχή του, νομοθέτημα. Και τούτο διότι είχε ως βάση του ένα ήδη έτοιμο και δοκιμασμένο νομοθέτημα, τον βαυαρικό ποινικό κώδικα. Συντάκτης του ήταν ο Αντιβασιλέας Γκέοργκ Λούντβιχ φον Μάουρερ. 

Το 1911 ξεκίνησε η προσπάθεια "καθολικής ανακαινίσεως"* του Ποινικού Νόμου του 1834. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε 7 επιτροπές, 5 προσχέδια και 40 χρόνια μετά, με τον Ποινικό Κώδικα του 1950 (Ν. 1492/1950). 

*Αιτιολογική έκθεση Ν. 1492/1950, Θ. Τσάτσος (Υπ. Δκαιοσύνης)

Όπως έχουμε ήδη αναλύσει στο άρθρο μας "Ποινικομάχοι: Το ιστορικό του Νέου Ποινικού Κώδικα", ο νέος Ποινικός Κώδικας του 2019 αποτελούσε το προϊόν μιας μακροχρόνιας επιστημονικής επεξεργασίας η οποία:

• ξεκίνησε ήδη από την Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας το 2005 με τις Επιτροπές Ανδρουλάκη και Μυλωνόπουλου
• συνεχίστηκε από την Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ του 2009 με την Επιτροπή Μανωλεδάκη και, λόγω του θανάτου του Μανωλεδάκη, με την Επιτροπή Συμεωνίδου − Καστανίδου η οποία αποτελούσε συνέχεια της Επιτροπής Μανωλεδάκη
• συνεχίστηκε από την Συγκυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου και από την Κυβέρνηση Σαμαρά με τις Επιτροπές Μαρκή.

Ο νέος Ποινικός Κώδικας απεκλήθη από την ΝΔ και τα ΜΜΕ, προσβλητικά και υποτιμητικά για όσους εργάστηκαν γι' αυτόν, ως "ο Ποινικός Κώδικας του ΣΥΡΙΖΑ". Ο χαρακτηρισμός αυτός, εκτός από ανακριβής και προσβλητικός για τους επιστήμονες οι οποίοι τον συνέταξαν, είναι και παρελκυστικός διότι δημιουργεί την εντύπωση ότι ο Κώδικας δήθεν συνετάχθη από στελέχη της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ή έστω υπό την κατεύθυνση και τις οδηγίες του. Κάτι τέτοιο προφανώς δεν ισχύει. Απόδειξη περί τούτου είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα του 2019 βασίζονται στο σχέδιο της Επιτροπής Μανωλεδάκη, όπως εξάλλου ρητά αναφέρεται και στην αιτιολογική του έκθεση (σελ. 2).

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, από τον Ιούλιο του 2019 που ανέλαβε την διακυβέρνηση μέχρι και σήμερα, έχει τροποποιήσει ήδη 13 φορές τον Ποινικό Κώδικα (Ν. 4619/2019) και 17 φορές τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Ν. 4620/2019) κι όχι 6 ή 7 φορές όπως ανακριβώς ακούγεται στα κανάλια. 

Δείτε σχετικά τα άρθρα μας Ιστορικό Τροποποιήσεων του Ποινικού Κώδικα & Ιστορικό τροποποιήσεων του Κ. Ποιν. Δικονομίας

Οι τροποποιήσεις τις οποίες επέφερε η Κυβέρνηση Μητσοτάκη στους Κώδικες  ήταν κατά βάση συγκυριακές ή εξυπηρετούσαν συγκεκριμένες σκοπιμότητες. 

Εμβληματική ήταν η τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα με τις οποίες μετατράπηκε το αδίκημα της κακουργηματικής απιστίας τραπεζικών στελεχών σε κατ' έγκληση διωκόμενο, ώστε να μην αχθούν ενώπιον της δικαιοσύνης σχετικές υποθέσεις οι οποίες ήταν υπό διερεύνηση. Η τροποποίηση αυτή έγινε με εκπρόθεσμη τροπολογία της τελευταίας στιγμής (τροπολογία 80/3-12.11.2019) στην συζήτηση του Ν. 4637/2019 (ΦΕΚ Α 180/18.11.2019), μόλις 4 μήνες μετά την νίκη της ΝΔ στις εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019.

Δεν ήταν, φυσικά, μόνο αυτή η τροποποίηση του ΠΚ. Κάθε φορά που κάποιο περιστατικό απασχολούσε τα ΜΜΕ και τα πρωινάδικα, την επόμενη ημέρα ο Υπ. Δικαιοσύνης ανακοίνωνε και μια νέα αποσπασματική τροποποίηση του ΠΚ. Μετά τις πυρκαγιές του 2021 οι οποίες κατέκαψαν την Εύβοια, τα κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα (εμπρησμός, έκρηξη, πλημμύρα κλπ) μετατράπηκαν σε εγκλήματα αφηρημένης διακινδύνευσης, πληγώνοντας έτι περαιτέρω το αίσθημα ασφάλειας δικαίου. Ταυτόχρονα, στον εμπρησμό 264ΠΚ και στον εμπρησμό σε δάση 265ΠΚ, όταν προκαλείται θάνατος, προβλέπεται πλέον η ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Όχι όμως και στο αδίκημα της πλημμύρας 268ΠΚ για το οποίο ισόβια κάθειρξη μπορεί να επιβληθεί μόνο αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων και ουχί ενός ή μικρού αριθμού. Γιατί όχι ισόβια κάθειρξη? Μήπως επειδή πρόκειται για αδίκημα το οποίο κατ' εξοχήν αφορά πολιτικά πρόσωπα τα οποία, όταν δεν κάνουν αντιπλημμυρικά έργα, διαπράττουν το αδίκημα δια παραλείψεως? Η σκοπιμότητα την οποία εξυπηρετούν τέτοιες ρυθμίσεις είναι προφανής.

Η επαναφορά της απρόσφορης απόπειρας 43ΠΚ ήταν επίσης μια εμβληματική οπισθοδρόμηση και απομάκρυνση από την συνταγματική επιταγή για ποινικό δίκαιο της πράξης και όχι του φρονήματος. Το πλαίσιο μειωμένης ποινής 83ΠΚ αυξήθηκε, εισήχθη αντικειμενική ποινική ευθύνη στο αδίκημα της διασποράς ψευδών ειδήσεων 191ΠΚ.

Ενώ όμως επήλθε η αυστηροποίηση ποινών σε κάποια εγκλήματα, δεν είδαμε τέτοια να γίνεται σε εγκλήματα που αφορούν πολιτικά πρόσωπα. Για παράδειγμα, δεν είδαμε να απειλείται κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών για το αδίκημα της δωροληψίας πολιτικών προσώπων στο άρθρο 159ΠΚ. Τιμωρείται με πρόσκαιρη κάθειρξη ήτοι από 5 έως 15 έτη ποινής. Δηλαδή, τιμωρείται με το ίδιο πλαίσιο ποινής με το οποίο τιμωρείται η διακεκριμένη δωροληψία οποιουδήποτε κοινού υπαλλήλου 235ΠΚ. Όχι ότι θα είχε νόημα κάποια αλλαγή αφού, όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα διαθέτει τους εντιμότερους πολιτικούς του πλανήτη και η διάταξη θα έμενε ανεφάρμοστη. Θα έδειχνε όμως την αξιολόγηση μορφών συμπεριφοράς και την αυξημένη κοινωνικοηθική απαξία της όταν προέρχεται από πρόσωπα με συγκεκριμένες ιδιότητες.

Αλλά και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας οι πολλές αλλαγές αλλοίωσαν τον χαρακτήρα του και εξυπηρέτησαν σκοπιμότητες. Εμβληματική ήταν η κατάργηση του Εισαγγελέα Διαφθοράς (άρθρο 35ΚΠΔ το οποίο τροποποιήθηκε με το άρθρο 53 του Ν. 4745/2020) τον Νοέμβριο του 2020 έτσι ώστε να αντικατασταθεί η Ελένη Τουλουπάκη. 

Αθόρυβα πέρασαν και 2 ακόμα σοβαρές αλλαγές οι οποίες επίσης υποκρύπτουν σκοπιμότητες.

Η πρώτη αφορά στην τροποποίηση των άρθρων 33 και 36 ΚΠΔ με το άρθρο 94 του Ν. 4689/2020 (ΦΕΚ Α 103/27.05.2020). Με την ρύθμιση αυτή καταργήθηκε ο έλεγχος, από ανώτερο εισαγγελέα, των πράξεων αρχειοθέτησης καταγγελιών που αφορούν σε εγκλήματα διαφθοράς Υπουργών & Υφυπουργών. Ενώ για την αρχειοθέτηση μιας υπόθεσης ενός "κοινού θνητού" προβλέπεται ο έλεγχός της και από ανώτερο εισαγγελέα, πλην του εισαγγελέα ο οποίος αρχειοθετεί, για τα πολιτικά πρόσωπα η αρχειοθέτηση μπορεί να γίνει μόνο από τον Εισαγγελέα Οικονομικού Εγκλήματος χωρίς να μεσολαβεί ο έλεγχος ανώτερου εισαγγελέα και χωρίς τελικά να ελέγχεται από κανέναν. Η διάταξη αυτή εφαρμόστηκε και για τις αρχειοθετήσεις των πολιτικών προσώπων στην υπόθεση Novartis. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το θέμα εδώ. 

Η δεύτερη αφορά στην τροποποίηση του άρθρου 111 παρ. 6 ΚΠΔ με το άρθρο 99 παρ. 1 του Ν. 5003/2022. Με την ρύθμιση αυτή, τα πλημμελήματα και τα κακουργήματα Μονομελούς Εφετείου τα οποία διέπραξαν Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες θα υπάγονταν στην αρμοδιότητα του Τριμελούς Εφετείου ώστε να προστατευτούν τα πρόσωπα αυτά από την εφαρμογή της αυτόφωρης διαδικασίας. 

Μέσα στον κυκεώνα των αλλεπάλληλων αλλαγών στους κώδικες, με τις οποίες αυστηροποιούνταν το πλαίσιο για την "μαρίδα", περνούσαν ευνοϊκές διατάξεις για του πολιτικούς και για αυτό που αποκαλούμε "σύστημα" & "διαπλοκή". Αυτό ήταν το έργο της ΝΔ στους κώδικες. Σε κάθε περίπτωση όμως, δεν μπορεί να ομιλεί κανείς σήμερα για "Ποινικό Κώδικα του ΣΥΡΙΖΑ" μετά από τόσες τροποποιήσεις. Είναι ο Ποινικός Κώδικας της Νέας Δημοκρατίας. 

«Αποφασίζομεν και διατάσσομεν»: Πού είναι η Επιτροπή?

Οι εκτεταμένες αλλαγές σε νομοθετήματα μακράς πνοής, όπως είναι ο ΠΚ και ο ΚΠΔ, γίνονται κατά κανόνα από νομοπαρασκευαστικές επιτροπές οι οποίες αποτελούνται απο καθηγητές νομικών σχολών και δικαστικούς λειτουργούς. Οι προτάσεις τους συνιστούν το αποτέλεσμα εντατικής επιστημονικής επεξεργασίας.

Το σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα του 2019 καταρτίστηκε από την Επιτροπή Αργυρόπουλου, η οποία συγκροτήθηκε το 2015. 

Για τις εκτεταμένες τροποποιήσεις που έκανε η Κυβέρνηση Μητσοτάκη στους κώδικες με τους νόμους Ν. 4637/2019 και Ν. 4855/2021, ο τότε Υπ. Δικαιοσύνης της ΝΔ Κων. Τσιάρας είχε συστήσει κι αυτός δύο νομοπαρασκευαστικές επιτροπές. Τον Αύγουστο του 2019 συγκροτήθηκε η νέα Επιτροπή Αργυρόπουλου και τον Μάρτιο του 2020 η Επιτροπή Μαργαρίτη. Η Επιτροπή Μαργαρίτη φαίνεται να υπήρχε τουλάχιστον μέχρι και τον Αύγουστο του 2021, οπότε και δημοσιεύτηκε πράξη αντικατάστασης της γραμματέως. Τον Νοέμβριο του 2022 απεβίωσε ο καθηγητής Λάμπρος Μαργαρίτης.

Το αξιοπερίεργο με το νομοσχέδιο Φλωρίδη είναι ότι δεν προηγήθηκε η σύσταση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής. Οι συντάκτες του σχεδίου είναι άγνωστοι ενώ για την κατάρτισή του δεν φαίνεται να προηγήθηκε κάποια διαβούλευση με τους άμεσα ενδιαφερόμενους και εμπλεκόμενους φορείς όπως οι δικηγορικοί σύλλογοι και οι δικαστικές ενώσεις. 

Ποιοί είναι λοιπόν οι εμπνευστές του σχεδίου? Γιατί ο Φλωρίδης επέλεξε το "αποφασίζομεν και διατάσσομεν" αντί να διαβουλευτεί? Ο Υπ. Δικαιοσύνης βαρύνεται εξ ορισμού με την ευθύνη όλων των αλλαγών τις οποίες προτείνει. Δεν τις υπογράφει όμως κανείς άλλος. Μόνος του τις έγραψε? Ποιος είναι ή ποιοι είναι οι νομοθέτες - φαντάσματα?

Η εξήγηση είναι σχετικά προφανής και προέρχεται διά στόματος Φλωρίδη.

Αφενός, θεωρούμε ότι πολύ δύσκολα θα έβρισκε καθηγητές, δικαστικούς λειτουργούς και δικηγόρους οι οποίοι θα ήθελαν να συνδεθεί το όνομά τους με το έκτρωμα το οποίο παρουσίασε ένας Φλωρίδης. Οι νομοπαρασκευαστικές επιτροπές υπογράφουν επώνυμα τις αλλαγές τις οποίες προτείνουν και αναλαμβάνουν και την ανάλογη ευθύνη των προτάσεών τους. Εκτιμούμε ότι θα ήταν αδύνατο να βρεθούν αρκετοί πρόθυμοι να θυσιάσουν το επιστημονικό τους κύρος και να συγκροτήσουν μια επιτροπή η οποία θα παρουσίαζε αυτό το ανοσιούργημα. Θα ήταν αδύνατο να βρεθούν μέλη της επιστημονικής κοινότητας πρόθυμα να συνδεθεί το όνομά τους με τις επιστημονικά ασόβαρες προτάσεις που παρουσίασε ένας Φλωρίδης.

Αφετέρου, δεν θα μπορούσε να ρισκάρει ο Φλωρίδης την σύσταση μιας επιτροπής η οποία θα λειτουργούσε ακηδεμόνευτα διότι, αν το έκανε αυτό, η επιτροπή δεν θα κατέληγε ποτέ στο ίδιο αποτέλεσμα με αυτό που παρουσίασε στο προτεινόμενο νομοσχέδιο. Θα ήταν απίθανο να προτείνει μια επιτροπή δικαστικών, καθηγητών και δικηγόρων τις ίδιες τροποποιήσεις με αυτές οποίες προτείνει ένας Φλωρίδης. Αυτό θα ήταν εφικτό μόνο αν η επιτροπή λειτουργούσε προσχηματικά και καθ' υπαγόρευση. Αν λειτουργούσε ως φερέφωνο του Φλωρίδη. Όμως, όπως αναφέρουμε και παραπάνω, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρει ικανό αριθμό προθύμων να συγκροτήσουν μια επιτροπή αχυρανθρώπων και να θυσιάσουν το επιστημονικό τους κύρος.

Για τους λόγους αυτούς, τί κάνει ο Φλωρίδης? Επιτίθεται στα μέλη της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής του νέου Ποινικού Κώδικα και τους κατηγορεί ότι το σχέδιο που είχαν προτείνει ήταν προσαρμοσμένο στην εξυπηρέτηση των επαγγελματικών τους σκοπιμοτήτων. Για τον λόγο αυτό, καταφεύγει στην επίκληση του όχλου και ισχυρίζεται ότι δήθεν αντλεί νομιμοποίηση για το τριτοκοσμικό έκτρωμα που παρουσίασε απευθείας από τους πολίτες οι οποίοι τάχα τις επιζητούσαν. Αυτό, ναι, είναι καθαρός, αγνός Τραμπισμος. Η κατασυκοφάντηση των νομοπαρασκευαστικών επιτροπών δεν πρέπει να μείνει αναπάντητη από τα θεσμικά όργανα δικηγόρων και δικαστικών λειτουργών.

Ταυτόχρονα, ένας Φλωρίδης επικαλείται την κοινωνία. Ακούει τάχα την κοινωνία η οποία δήθεν του υπαγόρευσε τις αλλαγές. Άραγε, να περιμένουμε και επαναφορά της θανατικής ποινής αν του το υπαγορεύσει η κοινωνία? Το επιχείρημα είναι ξεκάθαρα ακροδεξιό. Δεν υπάρχει ακροδεξιός αρχηγός ή φύλαρχος ο οποίος δεν επικαλέστηκε την κοινωνία για να νομιμοποιήσει την οποιαδήποτε εκτροπή από τις αρχές της αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Τα ατομικά δικαιώματα δεν τίθενται στον κανόνα της πλειοψηφίας. Υπάρχουν ακριβώς για την προστασία της μειοψηφίας. Είναι πραγματικά τραγικό να ανοίγει στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, συζήτηση για θέματα τα οποία, για τον υπόλοιπο πολιτισμένο κόσμο, έχουν κλείσει.

UPDATE 21.12.2023:  Από την επισκόπηση, πάντως, των αλλαγών στους κώδικες που προτείνει κατά καιρούς η Ένωση Εισαγγελέων (κατάργηση δικαστικών συμβουλίων, πλήρης επαναφορά Μονομελούς Εφετείου, επαναφορά παραβόλου έγκλησης, χαλαρότερες προϋποθέσεις για μπαίνουν πιο εύκολα οι ανήλικοι στις φυλακές κλπ βλ. ενδεικτικά εδώ, εδώ, εδώ, εδώ κι εδώ) έχουμε μια υποψία σχετικά με το ποιες προτάσεις υιοθετεί ο Φλωρίδης. Δείτε περισσότερα στο άρθρο μας Ποινική αποικία - Υπόγα και λάσπη

UPDATE 18.01.2024: Βρέθηκε η νομοπαρασκευαστική επιτροπή! Δείτε το άρθρο μας Ποινικός Κώδικας: Όταν "νομοθετεί" η Ένωση Εισαγγελέων.

Η Κυβέρνηση ακούει την κοινωνία? 

Η συζήτηση για τον ποινικό κώδικα είναι μια κατ' εξοχήν τεχνική συζήτηση. Απαιτεί επιστημονικό υπόβαθρο το οποίο οι περισσότεροι δεν έχουν. Και είναι λογικό. Όπως οι νομικοί δεν έχουν ιατρικό υπόβαθρο, όπως οι μηχανικοί δεν έχουν νομικό υπόβαθρο κ.ο.κ.

Η επίκληση του όχλου είναι βαθύτατα προβληματική και επικίνδυνη συμπεριφορά. Απευθύνεται σε ανθρώπους οι οποίοι αγνοούν το πώς δουλεύει το νομικό σύστηα στην χώρα μας και τους παραπληροφορούν με απλότητες όπως ότι η αυστηροποίηση των ποινών η οποία τάχα θα λύσει όλα τα προβλήματα. Η απλότητα όμως οδηγεί στον φασισμό, υπό την έννοια ότι οι απλές λύσεις σε σύνθετα προβλήματα για τα οποία απαιτούνται τεχνικές γνώσεις είναι μήτρα δημιουργίας κοινωνικών εντάσεων και προβλημάτων. Έτσι απλή ήταν η εξήγηση ότι για την οικονομική κρίση της Γερμανίας του μεσοπολέμου έφταιγαν οι Εβραίοι. Το ίδιο απλή ήταν και η εξήγηση για την οικονομική κρίση στην Ελλάδα έφταιγαν οι τεμπέληδες Έλληνες. Αυτές οι "απλότητες" οδήγησαν ολόκληρες κοινωνίες στο να συντονιστούν με τα πιο ακραία στοιχεία και να προκαλέσουν συμφορές.

Αυτόν τον επικίνδυνο χορό, χορεύει με την κοινωνία η Κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η δημόσια συζήτηση γύρω από τον ποινικό κώδικα έχει ανατεθεί σε ανάλαφρες εκπομπές της πρωινής ζώνης. Εκεί, όλα μπαίνουν στο μίξερ της δήθεν "απλής λογικής" και διαμορφώνονται συνειδήσεις. Διεγείρουν το συναίσθημα και απαιτούν από την πολιτεία να νομοθετεί εν θερμώ. Η οργανωμένη πολιτεία όμως δεν μπορεί να λειτουργεί εν θερμώ. Η ποινική δικαιοσύνη απονέμεται από την οργανωμένη πολιτεία και όχι από τους παθόντες ή τους οικείους του. Οι δικαστές οφείλουν να είναι αμερόληπτοι, ευπρεπείς, απαθείς και ψύχραιμοι (άρθρο 332ΚΠΔ). Δεν πρέπει να συνδέονται συναισθηματικά με την υπόθεση διότι αυτό θολώνει την κρίση τους. Οι όποιες αλλαγές στους κώδικες δεν μπορεί να γίνονται με γνώμονα ατομικές περιπτώσεις. Δεν θα αναλύσουμε το προφανές σε αυτό το άρθρο. Υποτίθεται ότι τα έχουμε αφήσει πίσω μας αυτά εδώ και κάποιους αιώνες. Επισημάναμε ήδη ότι απαιτείται γνωστικό υπόβαθρο και η συζήτηση αυτή δεν προσφέρεται για απλουστεύσεις. 

Όσο όμως κι αν διατείνεται η Κυβέρνηση Μητσοτάκη ότι νομοθετεί λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνία, στην πραγματικότητα στρέφεται εναντίον της με το προτεινόμενο νομοσχέδιο. Όπως ήδη αναφέραμε, ο Ποινικός Κώδικας δεν αφορά την Κυβέρνηση και αυτό που αποκαλούμε "σύστημα". Τούτοι εξαιρούνται από την εφαρμογή του Νόμου και του Rule of Law (κράτος δικαίου) κατά το "ο Βασιλεύς τοις νόμοις ουχ υπόκειται*".

* Βασιλικά L IΙ, Τιτλ.Στ', α'

Ο μύθος της αυστηροποίησης και ο ποινικός λαϊκισμός 

Για την δικαιολόγηση των προτεινόμενων αλλαγών, το Υπ. Δικαιοσύνης επικαλείται στην αιτιολογική έκθεση, γενικώς και αορίστως, τον σκοπό της πρόληψης της εγκληματικότητας η οποία υποτίθεται ότι επιτυγχάνεται δια της αυστηροποίησης.

Πρόκειται για ένα επιχείρημα το οποίο στερείται επιστημονικής σοβαρότητας, είναι "πιασάρικο" και προσφέρει μια εξαιρετικά απλή και ταυτόχρονα φασίζουσα εξήγηση σε ένα πολύπλοκο ζήτημα. Το ίδιο απλά εξηγούσε και το επιχείρημα "Οι Έλληνες είναι τεμπέληδες και σπάταλοι" ένα άλλο σύνθετο ζήτημα, την ελληνική κρίση χρέους. Λόγω της απλότητάς του, η κοινωνία νιώθει ότι το κατανοεί και έτσι το υιοθετεί. "Μα είναι κοινή λογική" θα πούν κάποιοι, οι οποίοι, όπως ήδη αναφέραμε, δεν κατέχουν το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο για να επεξεργαστούν κάποια ερμηνεία. Και είναι απολύτως φυσιολογικό να συμπεριφερθούν με τον τρόπο αυτό οι πολίτες όταν ταυτόχρονα βομβαρδίζονται με το ίδιο επιχείρημα από τις αυθεντίες των πρωινάδικων και των ειδήσεων.

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Το επιχείρημα της αυστηροποίησης βασίζεται στην υπόθεση ότι η αύξηση των ποινών αυξάνει το κόστος για έναν υποψήφιο εγκληματία και κατά συνέπεια, αυτός θα προτιμήσει να μην το κάνει από το να επωμιστεί το κόστος αυτό. Αυτή όμως δεν είναι ούτε καν η μισή αλήθεια. Η αύξηση των ποινών είναι ο πλέον ανέξοδος τρόπος μείωσης της εγκληματικότητας. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει η Πολιτεία είναι απλά να νομοθετήσει, επί δικαίων και αδίκων, και να δηλώσει θριαμβευτικά "εγώ το χρέος μου το έκανα". Και με τον τρόπο αυτό μεταθέτει την ευθύνη στους πολίτες, στον καιρό, στον θεό, στην Παναγία, στον ανάδρομο Ερμή, στον φούφουτο κλπ. Αυτό που δεν φαίνεται και κρύβεται καλά πίσω από την όποια αυστηροποίηση είναι ότι ταυτόχρονα η Πολιτεία απόσχει από το να επενδύσει σε άλλους τομείς.

Η εξίσωση του κόστους του εγκλήματος δεν έχει ως μόνη μεταβλητή την ποινή. Αν ήταν έτσι, οι ΗΠΑ θα έπρεπε να έχουν εκμηδενίσει το έγκλημα στις πολιτείες εκείνες στις οποίες ισχύει η θανατική ποινή. Το κόστος του εγκλήματος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και την πιθανότητα σύλληψης, την πιθανότητα άσκησης δίωξης και την πιθανότητα καταδίκης.

Η πιθανότητα σύλληψης δεν πρέπει να συγχέεται με την αύξηση του πλήθους των αστυνομικών. Σκεφτείτε το εξής: μια εταιρία security δεν στέλνει από έναν υπάλληλο να φυλάει σκοπιά σε κάθε σπίτι του οποίου την φύλαξη έχει αναλάβει αλλά βασίζεται σε ένα πλέγμα μέσων και μεθόδων όπως ο συναγερμός, ο φωτισμός, η σήμανση ότι ο χώρος επιτηρείται κλπ. Η πιθανότητα σύλληψης αφορά στην πιθανότητα εξιχνίασης του εγκλήματος. Για παράδειγμα, αμέσως μετά το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών στις 28.02.2023, η κυβέρνηση έσπευσε να τροποποιήσει τον ποινικό κώδικα διότι, στο πλαίσιο της μετάθεσης ευθύνης, ισχυρίστηκε ότι το σιδηροδρομικό δίκτυο ήταν σε μαύρα χάλια επειδή, εκτός των άλλων, έφταιγαν οι Ρομά οι οποίοι υποτίθεται έκλεβαν σιδηροδρομικό υλικό κρίσιμο για την ασφάλεια. Ακόμα κι αν θεωρηθεί αληθής ο ισχυρισμός αυτός, οι αλλαγές του ποινικού κώδικα πώς ακριβώς λειτουργούν αποτρεπτικά για την επανάληψη τέτοιων περιστατικών στο μέλλον? Αν ο πιθανός κλέφτης σιδηροδρομικού υλικού γνωρίζει ότι οι πιθανότητες να εντοπιστεί είναι εξαιρετικά μικρές, δεν έχει λόγο να μην το ξανακάνει. Αν όμως η πολιτεία επένδυε σε συστήματα ασφαλείας των σιδηροδρομικών συγκοινωνιών και σε συστήματα επιτήρησης, η πιθανότητα εξιχνίασης αυξάνεται.

Στην πιθανότητα σύλληψης περιλαμβάνεται και η πιθανότητα καταγγελίας του εγκλήματος. Το νομοσχέδιο του Φλωρίδη επαναφέρει το παράβολο των 100 ευρώ για την κατάθεση έγκλησης, το οποίο είχε καταργηθεί με τον νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αυξάνοντας έτσι το κόστος καταγγελίας του εγκλήματος και μειώνοντας  κατ' επέκταση την πιθανότητα καταγγελίας. Έτσι όμως θα μειωθεί εικονικά σε έναν βαθμό η εγκληματικότητα διότι δεν θα καταγγέλλονται από τους παθόντες τα εγκλήματα.

Η άποτροπή όμως έχει κόστος. Θα πρέπει η Πολιτεία να επενδύσει σε αυτήν πραγματικό χρήμα και να μην το σκορπάει, ας πούμε, σε απευθείας αναθέσεις. Έχει όμως και θεσμικό κόστος υπό την έννοια ότι πάντοτε τα μέσα και οι μέθοδοι αποτροπής θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τον σεβασμό στην δημοκρατία, την αρχή της αναλογικότητας, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ατομικές ελευθερίες και όλες τις θεσμικές εγγυήσεις οι οποίες απορρέουν από το εθνικό και το διεθνές δίκαιο. Η άποτροπή έχει κόστος, αλλά όχι αποτροπή με κάθε κόστος. Το επιχείρημα αυτό ακούστηκε στο σκάνδαλο των υποκλοπών. Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη βασίστηκε στο απλό και φασιστικό επιχείρημα ότι για την διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας, όλα επιτρέπονται. Και φυσικά το υιοθέτησαν και το αναπαρήγαγαν τα ΜΜΕ.

Η πιθανότητα άσκησης δίωξης και η πιθανότητα καταδίκης περιλαμβάνουν όχι μόνο το θεσμικό πλαίσιο, το οποίο είναι ήδη υπερεπαρκές αλλά και την ποιότητα της ποινικής προδικασίας. Αν για παράδειγμα ο ανακριτικός υπάλληλος δεν είναι επαρκώς καταρτισμένος για την διενέργεια αυτεπάγγελτης προανάκρισης υπάρχει η πιθανότητα η έρευνά του να πάσχει από ακυρότητες ή να μην είναι επαρκώς τεκμηριωμένη. Δεν είναι ασυνήθιστο να προσάγεται ενώπιον των εισαγγελικών και δικαστικών λειτουργών ανεπαρκές αποδεικτικό υλικό το οποίο δεν μπορεί να οδηγήσει είτε στην άσκηση δίωξης είτε στην καταδίκη. Εδώ, επιστρατεύεται το επίσης απλοϊκό επιχείρημα "Εμείς τους πιάνουμε κι εσείς τους αφήνετε".  Επομένως, η πολιτεία πρέπει, εκτός από την αποτροπή, να επενδύσει και στην κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού. Αλλά, είπαμε, έχει κόστος.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το θέμα στο κείμενο του καθηγητή Αριστείδη Χατζή "Τα οικονομικά του εγκλήματος" το οποίο αποτελεί την βάση για όσα αναφέρουμε σε αυτό το κεφάλαιο.

ΟΙ ΚΑΤ' ΙΔΙΑΝ ΑΛΛΑΓΕΣ

Α. ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

1. Φυλακή για όλους (εμάς)

Η πλέον ανατριχιαστική και αντιδραστική διάταξη του νομοσχεδίου Φλωρίδη είναι εκείνη του άρθρου 19 του νομοσχεδίου με την οποία τροποποιείται το άρθρο 99ΠΚ. 

Σύμφωνα με την διάταξη αυτή:

• Προβλέπεται η δυνατότητα εγκλεισμού κάποιου στις φυλακές για οποιαδήποτε ποινή φυλάκισης, ακόμα και 30 ημερών.
• Καταργείται ο κανόνας ότι κατ' αρχήν οι ποινές φυλάκισης έως 3 έτη αναστέλλονται. 
• Προβάδισμα έχει η μετατροπή της ποινής σε χρήμα (εισπρακτικό μέτρο) κι όχι η αναστολή εκτέλεσης της ποινής
• Δυνητική (κι όχι υποχρεωτική) και κατ' εξαίρεση (όχι κατά κανόνα) αναστολή εκτέλεσης της ποινής θα υπάρχει υπό προϋποθέσεις, μόνο για ποινές φυλάκισης μέχρι ένα έτος. 
• Για ποινές φυλάκισης έως 3 έτη δεν προβλέπεται η δυνατότητα αναστολής εκτέλεσης της ποινής παρά μόνο είτε η μετατροπή της σε χρήμα ή σε κοινωφελή εργασία είτε η έκτιση μέρους αυτής 30 ημερών έως 6 μηνών και μετατροπή/αναστολή του υπολοίπου (αφού κάνει φυλακή ο δράστης έστω και για 30 ημέρες)

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 12)

"αυστηροποιούνται οι προϋποθέσεις αναστολής της ποινής σε ποινές φυλάκισης μέχρι ενός ετών (αντί τριών ετών σύμφωνα με τα ισχύοντα). Ειδικότερα, στις περιπτώσεις που οι προηγούμενες αμετάκλητες καταδίκες για τελούμενα εγκλήματα (κάθε μορφής υπαιτιότητας) δεν υπερβαίνουν το ένα έτος (αντί τριών ετών σύμφωνα με τα ισχύοντα), το δικαστήριο δύναται, αιτιολογώντας την απόφασή του, να χορηγήσει αναστολή διάρκειας από ένα μέχρι τρία έτη, διαφορετικά έχει τις εξής δυνατότητες: α) να μετατρέψει την ποινή σε χρηματική σύμφωνα με τους όρους του νεοσύστατου άρθρου 80A ΠΚ ή σε κοινωφελή εργασία σύμφωνα με το άρθρο 104 Α ΠΚ, β) να διατάξει την πραγματική (με φυλάκιση σε σωφρονιστικό κατάστημα) έκτιση μέρους (μέχρι έξι μηνών) της ποινής και την αναστολή του υπολοίπου, γ) να διατάξει την πραγματική έκτιση της ποινής αν κρίνει πως η χρήση των ανωτέρω εναλλακτικών δεν επαρκεί για να τον αποτρέψει από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων. Παράλληλα, καταργείται η κατ’ εξαίρεση δυνατότητα του δικαστηρίου να χορηγήσει αναστολή στις περιπτώσεις που οι προηγούμενες καταδίκες δεν υπερβαίνουν τα πέντε (5) έτη. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις κρίθηκαν επιβεβλημένες, προκειμένου να εξυπηρετηθούν αποτελεσματικότερα, μέσα από τη λειτουργία της ποινικής κύρωσης, οι αρχές της γενικής και ειδικής πρόληψης"

Τί σημαίνει η τροποποίηση αυτή? Ότι ο κανόνας θα είναι η έκτιση των ποινών δηλαδή ο εγκλεισμός στις φυλακές. Τί ακριβώς επιδιώκει ο νομοθέτης με την ρύθμιση αυτή? Σκοπεύει να στείλει εκ περιτροπής όλη την Ελλάδα στην φυλακή "για να δει την γλύκα" και να μην το ξανακάνει?

Η προτεινόμενη διάταξη είναι η επιτομή της προσπάθειας οικοδόμησης καθεστώτος. Όλοι είμαστε δυνητικοί υποψήφιοι για φυλακή. Εξαιρούνται τα πρόσωπα που υπηρετούν το καθεστώς. Αυτά, πάντοτε εξαιρούνταν. Είπαμε, "ο βασιλεύς τοις νόμοις ουχ υπόκειται". Έτσι λειτουργούν τα καθεστώτα. 

ΕΙΜΑΙ ΝΟΜΟΤΑΓΗΣ, ΔΕΝ ΜΕ ΑΦΟΡΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ

Ακόμη και εκείνοι οι οποίοι σκέφτονται "εμένα δεν με αφορούν οι αλλαγές, δεν είμαι εγκληματίας", είναι υποψήφιοι για να βρεθούν στην φυλακή. Ακόμα και εκείνοι που χειροκροτούσαν σε κάθε αυστηροποίηση και χειροκροτούν και σε αυτήν. Ακόμα και εκείνοι που παραπλανήθηκαν από το δόγμα "Νόμος και Τάξη" της Κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ακόμα και εκείνοι που τόσο καιρό δεν άκουγαν την πλειοψηφία της νομικής κοινότητας να υπογραμμίζει ότι οι εξαγγελίες για αυστηροποίηση δεν επιτελούν τον στόχο της μείωσης της εγκληματικότητας. Ακόμα και όσοι ψήφισαν την κυβέρνηση αυτή χωρίς να είναι "δεξιοί". Όλοι!

Μια εξύβριση 361ΠΚ για παράδειγμα, τιμωρείται με φυλάκιση από 10 ημέρες έως 6 μήνες φυλάκιση. Μαντέψτε! Μπορείτε να βρεθείτε στην φυλακή για μία εξύβριση. Να προσέχετε και να μην βρίζετε λοιπόν.

ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΑ ΣΚΑΡΙΑ? ΠΟΙΝΙΚΟΙ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ

Με τις προτεινόμενες διατάξεις είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αυξηθεί ο πληθυσμός στις φυλακές. Αντί να είναι προτεραιότητα της Κυβέρνησης Μητσοτάκη τα σχολεία και τα νοσοκομεία, θα είναι το χτίσιμο νέων φυλακών. Άλλωστε, με το νομοσχέδο, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει φροντίσει να στέλνει φυλακή και όσους διαμαρτύρονται για καλύτερη Υγεία (δείτε παρακάτω υπ' αρ. 11). Όμως, πώς ακριβούν θα χτιστούν νέες φυλακές? Με σύμπραξη δημόσιου & ιδιωτικού τομέα? "Θα πληρώσουμε τα χρήματα με τα οποία θα χτίσουν φυλακές για να μας βάλουν μέσα", για να παραφράσουμε μια ιστορική φράση. Το νομοσχέδιο εξασφαλίζει πελατεία σε μελλοντικούς ιδιοκτήτες ιδιωτικών φυλακών. Στους ποινικούς επενδυτές.

2. Περισσότεροι ανήλικοι στις φυλακές

Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη ίσως σκέφτηκε ότι καλό είναι να πηγαίνουν οι Έλληνες από μικροί στην φυλακή για να μαθαίνουν από νωρίς.

Με την διάταξη του άρθρου 24 του νομοσχεδίου, τροποποιείται το άρθρο 127ΠΚ το οποίο σήμερα προβλέπει ότι για να βρεθεί ο ανήλικος (15-18 ετών) στην φυλακή θα πρέπει να έχει διαπράξει κακούργημα με στοιχεία βίας ή κατά της ζωής ή σωματικής ακεραιότητας. 

Με την προτεινόμενη ρύθμιση αρκεί ο ανήλικος να έχει διαπράξει πράξη η οποία είναι κακούργημα για να βρεθεί στην φυλακή χωρίς να απαιτείται να περιέχει βία.

Θα έλεγε κανείς "Μα δεν βλέπεις τί γίνεται με τα κρούσματα βίας ανηλίκων"? Η απάντηση είναι ότι η τροποποίηση δεν αφορά εγκλήματα βίας ανηλίκων. Διευρύνει τους λόγους για να μπαίνουν περισσότεροι ανήλικοι στις φυλακές.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 14):

Σημειώνεται ότι οι οριζοντίως ευμενείς διατάξεις για τους ανήλικους επιφέρουν συχνά αντίθετα αποτελέσματα καθώς τους καθιστούν πρόσφορους σε εκμετάλλευση από εγκληματικές οργανώσεις (π.χ. για να διακινούν ναρκωτικά) επειδή ακριβώς δεν απειλούνται με στερητικές ελευθέριας ποινές λόγω της ανηλικότητα

Δηλαδή, ένας Φλωρίδης περίπου ισχυρίζεται ότι προστατεύει τους ανηλίκους με το να τους στέλνει στις φυλακές για να μην τους εκμεταλλεύονται τα κυκλώματα!! Δηλαδή, τα κυκλώματα θα πάψουν να εκμεταλλεύονται ανηλίκους χάρη σε αυτήν την διάταξη του Φλωρίδη. Χάρη στην φυλάκιση περισσότερων ανηλίκων!

Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία έχει αυτοανακηρυχθεί σε δήθεν  προστάτη των ανηλίκων, έχει βεβαρυμένο παρελθόν σε ό,τι αφορά στις διατάξεις του ΠΚ για τους ανηλίκους. 

Είχε προτείνει, με τον Ν. 4855/2021 (άρθρο 30 νομοσχεδίου) να καταργηθεί η δυνατότητα για τον νεαρό ενήλικα (18-25 ετών) να εκτίει την ποινή του σε φυλακές για ανηλίκους και να την εκτίει στις κοινές φυλακές, παρέα με μεγαλύτερους και πιο έμπειρους εγκληματίες. Δηλαδή, για μεταπτυχιακό στο έγκλημα. Πώς προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τότε αυτήν την εξωπραγματική τροποποίηση? Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 4855/2021 (σελ. 123):

Η τροποποίηση του άρθρου 133 ΠΚ κρίνεται αναγκαία, επειδή η επιβολή ποινικού σωφρονισμού σε νεαρούς ενήλικες, και μάλιστα μέχρι την ηλικία των είκοσι πέντε ετών, δεν φαίνεται πλέον σκόπιμη. Αντίθετα, η επιεικής μεταχείρισή τους μπορεί να υπηρετηθεί με επάρκεια από τη δυνατότητα επιβολής μειωμένης ποινής.

Η διάταξη αποσύρθηκε κατά την συζήτηση στην Ολομέλεια, οπότε τους έπιασαν "με την γίδα στην πλάτη". Ο τότε Υπ. Δικαιοσύνης Κων. Τσιάρας τα είχε ρίξει στην νομοπαρασκευαστική επιτροπή (σελ. 7 των πρακτικών):

Θέλω να ενημερώσω το Σώμα αναφορικά με το άρθρο 30 του νομοσχεδίου, που τροποποιεί το 133 του Ποινικού Κώδικα, που αφορά την κατάργηση της δυνατότητας περιορισμού του νεαρού δράστη, ηλικίας δεκαοκτώ έως είκοσι πέντε ετών, που είναι πρόταση της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής και αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής. Εγώ άκουσα και τον κ. Λάππα και τον κ. Ξανθόπουλο, την κ. Αδαμοπούλου και νομίζω και την κ. Γιαννακοπούλου. Κρίνουμε σκόπιμη την απόσυρσή του. Και το λέω γιατί θέλουμε να υπάρξει εναρμόνιση με τον Σωφρονιστικό Κώδικα, ο οποίος όπως ξέρετε αναμορφώνεται. Είμαστε πολύ κοντά στην πρόταση η οποία θα αναμορφώνει συνολικά τον Σωφρονιστικό Κώδικα. Και βεβαίως με την κατάθεση του πορίσματος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής θέλουμε να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε και τις κατάλληλες συνθήκες κράτησης για τους νεαρούς ενήλικες, ούτως ώστε αυτό να μπαίνει σε έναν κανόνα και σε μια προσοχή που πρέπει. Βλέπετε και θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι οτιδήποτε ακούγεται και από την πλευρά της Αντιπολίτευσης με μεγάλη υπευθυνότητα, με μεγάλη σοβαρότητα προσπαθούμε να εξετάσουμε όλες προτάσεις. Ήταν σωστή η παρατήρηση, αποσύρεται και θα το δούμε με τον Σωφρονιστικό Κώδικα.

Πάντως, για τον Ν. 4855/2021 υπήρχε νομοπαρασκευαστική επιτροπή υπό τον αείμνηστο καθηγητή Λάμπρο Μαργαρίτη. Βέβαια, τότε είχε δημιουργηθεί η απορία πώς καταδέχτηκε ο καθηγητής να συνδέσει το όνομά του με τέτοιες οπισθοδρομικές αλλαγές. Τουλάχιστον όμως, υπήρχε επιτροπή. Οι προτεινόμενες αλλαγές είχαν ονοματεπώνυμο. Δεν ήταν προϊόν μιας επιτροπής - φάντασμα όπως συμβαίνει με το νομοσχέδιο Φλωρίδη.

3. Διατηρείται η ασυλία στους τραπεζίτες - Περασμένα ξεχασμένα

Με το άρθρο 47 του νομοσχεδίου που παρουσίασε ένας Φλωρίδης, τροποποιείται το άρθρο 405ΠΚ κατά τρόπο που η κακουργηματική απιστία 390ΠΚ, ακόμα και όταν αφορά σε τραπεζίτες, διώκεται και πάλι αυτεπαγγέλτως. 

Ο νέος Ποινικός Κώδικας (Ν. 4619/2019) προέβλεπε ούτως ή άλλως την αυτεπάγγελτη δίωξη σε αυτό το αδίκημα, χωρίς να διαχωρίζει την ποινική μεταχείριση αναλόγως του ποιος το διέπραξε. 

Η πρώτη ουσιαστική αλλαγή την οποία έκανε η κυβέρνηση Μητσοτάκη στον ποινικό κώδικα, με τον Ν. 4637/2019, ήταν να μετατρέψει σε κατ' έγκληση διωκόμενο το αδίκημα της κακουργηματικής απιστίας κατά πιστωτικού ή χρηματοδοτικού ιδρύματος ή επιχειρήσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα. Η διάταξη εισήχθη με την εκπρόθεσμη τροπολογία 80/3 12.11.2019. 

Σύμφωνα με τα πρακτικά, έγινε ονομαστική ψηφοφορία για την τροπολογία. και τα αποτελέσματα ήταν τα εξής:

• Υπερψηφίστηκε από την Νέα Δημοκρατία. 
• Καταψήφιστηκε από ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Μέρα25 και Ελληνική Λύση. 
• Το ΚΙΝΑΛ δεν την καταψήφισε. Δεν συμμετείχε καν στην ψηφοφορία

Ήδη ακούγονται τα χειροκροτήματα από τον όχλο επειδή ο Φλωρίδης καταργεί την ασυλία των τραπεζιτών, την οποία όμως θέσπισε η κυβέρνηση την οποία υπηρετεί. 

Το πρώτο, λοιπόν, που παραλείπεται να αναφερθεί στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου Φλωρίδη είναι ότι η Κυβέρνηση Μητσοτάκη έφερε την ρύθμιση αυτή η οποία σήμερα καταργείται.

Το κρίσιμο όμως ζήτημα εντοπίζεται αλλού. Την περίοδο 2015-2019 ξεκίνησε η ποινική διερεύνηση των (θαλασσο)δανείων σε κόμματα, ΜΜΕ και επιχειρήσεις. Ιλιγγιώδη χρηματικά ποσά δόθηκαν ως "δανεικά κι αγύριστα". Κατά το χρονικό σημείο που εγκρίνονταν οι χορηγήσεις αυτές, ήταν βέβαιο ότι τα δάνεια αυτά δεν υπήρχε περίπτωση να αποπληρωθούν. Και ότι εκείνοι που ζητούσαν τα δάνεια δεν είχαν επαρκή περιουσιακά στοιχεία προς εξασφάλιση αυτών των πιστώσεων. Ήταν δηλαδή βέβαιη η βλάβη της περιουσίας των τραπεζών. Η διάταξη του Ν. 4637/2019 με την οποία η Κυβέρνηση Μητσοτάκη εισήγαγε την "τραπεζική ασυλία" ήταν οφθαλμοφανώς φωτογραφική. Μέχρι και από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μπορούσαν το να δουν αυτό.

Το κρίσιμο ζήτημα, λοιπόν, είναι ότι με την μετατροπή του εγκλήματος σε αυτεπαγγέλτως διωκόμενο, δεν αναβιώνουν οι τυχόν ποινικές ευθύνες των τραπεζικών στελεχών για τα θαλασσοδάνεια του παρελθόντος. 

Αφενός, η προτεινόμενη διάταξη, ως ευνοϊκότερη, δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ για αδικήματα που τελέστηκαν πριν την θέσπιση της και ενεργεί μόνο για το μέλλον. 

Αφετέρου, από την στιγμή που δεν κατατέθηκε έγκληση για τα θαλασσοδάνεια του παρελθόντος εντός του νομίμου χρονικού περιθωρίου, επήλθε εξάλειψη του αξιόποινου, κατά το άρθρο 114ΠΚ. 

Επομένως, καλοδεχούμενη η αλλαγή αλλά είναι άνευ αντικειμένου για τις παλιές υποθέσεις.  Αυτές θάφτηκαν και τελείωσαν. Περασμένα ξεχασμένα

Διαβάστε περισσότερα για το ζήτημα στο άρθρο μας Μούφες του ποινικομάχου Φλωρίδη τα περί κατάργησης της ασυλίας των τραπεζιτών

4. Εξίσωση απόπειρας με το τετελεσμένο έγκλημα - Επαναφορά στο 1950

Με το άρθρο 4 του νομοσχεδίου που παρουσίασε ένας Φλωρίδης, τροποποιείται το άρθρο 42 παρ. 1 ΠΚ και επαναφέρεται η δυνατότητα τιμώρησης της απόπειρας με την ποινή του τετελεσμένου εγκλήματος. Πρόκειται για μία διάταξη η οποία διαρρηγνύει τα θεμέλια του νομικού θετικισμού και αναβιώνει υποκειμενικές θεωρίες τιμώρησης της βούλησης. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 7): 

Η εν λόγω νομοθετική προσθήκη κρίθηκε επιβεβλημένη προκειμένου αφενός μεν, να αμβλυνθούν αδιέξοδα που η δικαστηριακή πρακτική έχει αναδείξει τόσο με την ποινική αντιμετώπιση περιπτώσεων εν αποπείρα εγκλημάτων σκληρής εγκληματικότητας με ποινική και κοινωνική απαξία εφάμιλλη του τετελεσμένου εγκλήματος, αφετέρου δε, να αντιμετωπιστεί οριζόντια και αποτελεσματικά η αμφιλεγόμενη νομολογιακή αντιμετώπιση περιπτώσεων που συμπαρασύρει η παγιωμένη και άκαμπτη στην ισχύουσα διάταξη ποινική αντιμετώπιση της απόπειρας αποκλειστικά με μειωμένη ποινή (λ.χ. περιπτώσεις εξακολούθησης ή παράτασης προσωρινής κράτησης).

Με την διάταξη αυτή, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη, εξισώνει την απόπειρα με το τετελεσμένο έγκλημα. Πρόκειται για απαράδεκτη και αντιεπιστημονική διάταξη, η οποία αντίκειται στο άρθρο 7 του Συντάγματος και στην Αρχή της Αναλογικότητας σύμφωνα με την οποία θα πρέπει η ποινή να είναι ανάλογη της έκτασης της βλάβης που προκαλεί η πράξη στο έννομο αγαθό. Το άδικο, όμως, της απόπειρας δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι ισοδύναμο του αδίκου του τετελεσμένου εγκλήματος. Είναι θλιβερό ότι πρέπει να εξηγήσουμε αυτά που εδώ και μερικούς αιώνες θεωρούνταν αυτονόητα.

Ούτε ο Ποινικός Νόμος του 1834 (άρθρα 47, 49) δεν προέβλεπε τέτοια δυνατότητα διότι αναγνώριζε το προφανές, δηλαδή ότι η απόπειρα συνιστά μικρότερης έκτασης πλήγμα του εννόμου αγαθού, σε σχέση με το τετελεσμένο έγκλημα, και κατά συνέπεια πρέπει να επισύρει και μειωμένη ποινή. 

Διάταξη η οποία εξίσωνε την απόπειρα με το τετελεσμένο έγκλημα, τέθηκε για πρώτη φορά με το άρθρο 42 παρ. 2 του Ποινικού Κώδικα του 1950. Η διάταξη αυτή, για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα και για να προσδώσει στην απόπειρα επιπλέον απαξία, η οποία εξ ορισμού ελλέιπει από αυτήν σε σχέση με το τετελεσμένο έγκλημα, συνέδεε την δυνατότητα τιμώρης με πλήρη ποινή με την, εκ μέρους του δικαστηρίου, πρόγνωση περί μελλοντικής τέλεσης εγκλημάτων. Δηλαδή, οι δικαστές έπρεπε να κάνουν τα μέντιουμ. Ο Μυλωνόπουλος* την χαρακτηρίζει ως διάταξη "αμφιβόλου συνταγματικότητας". Αυτήν την διάταξη του 1950 επαναφέρει το νομοσχέδιο που παρουσίασε ένας Φλωρίδης.

* Χρ. Μυλωνόπουλος (2020), "Ποινικό Δίκαιο - Γενικό Μέρος" 2η έκδοση, σελ. 687

Η διάταξη αυτή καταργήθηκε με τον Ποινικό Κώδικα του 2019. Την κατάργηση της διάταξης αυτής την είχαν επίσης προτείνει: 

- η Επιτροπή Μανωλεδάκη (άρθρο 36 του σχεδίου) η οποία ορίστηκε το 2010 επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ

- η Επιτροπή Μαρκή 1 (άρθρο 36 του σχεδίου) η οποία ορίστηκε το 2013 επί συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και η 

- η Επιτροπή Μαρκή 2 (άρθρο 35 του σχεδίου) η οποία ορίστηκε το 2013 επί κυβέρνησης ΝΔ 

Καθίσταται πλέον προφανές για ποιο λόγο ο Φλωρίδης δεν ανακοίνωσε την σύσταση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής. Ποια επιτροπή θα μπορούσε να υποστηρίξει τέτοιες τριτοκοσμικές αλλαγές τις οποίες σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα απορρίπτει? Μόνο μια επιτροπή αχυρανθρώπων θα μπορούσε να το κάνει. Αλλά, ευτυχώς, δεν υπάρχει επαρκής αριθμός πρόθυμων τέτοιων. 

Επιπλέον, αποκαλύπτεται ο ποινικός λαϊκισμός και η υποκρισία της Κυβέρνησης Μητσοτάκη περί "ποινικού κώδικα του ΣΥΡΙΖΑ". Οι αλλαγές οι οποίες έγιναν στους κώδικες το 2019, ήταν στην πλειοψηφία τους οι αλλαγές τις οποίες είχαν προτείνει και οι επιτροπές τις οποίες είχαν ορίσει οι κυβερνήσεις ΝΔ & ΠΑΣΟΚ. Και θα ήταν ανέντιμο και προσβλητικό να τις αποκαλέσει κανείς "ποινικό κώδικα της ΝΔ" διότι αποτελούσαν το αποτέλεσμα της εντατικής και επίπονης δουλειάς της επιστημονικής κοινότητας. Για τον ίδιο λόγο, ο Φλωρίδης και η ΝΔ επιβαρύνονται εξ ολοκλήρου τις τριτοκοσμικές αλλαγές τις οποίες προτείνουν.

Ανατριχιαστικό είναι ότι στο νομοσχέδιο που παρουσίασε ένας Φλωρίδης, γίνεται ωμή παραδοχή της σύνδεσης των αλλαγών αυτών με την δυνατότητα παράτασης της προσωρινής κράτησης ("προφυλάκιση") 292ΚΠΔ (αιτιολογική έκθεση σελ. 8). Τα πρωϊνάδικα και οι ειδήσεις έχουν δημιουργήσει, ενώπιον της συνειδήσεως των πολιτών, την εσφαλμένη αντίληψη ότι η προσωρινή κράτηση είναι δήθεν ένα είδος "πρώτης καταδίκης" και προκαταβολή της ποινής. Επαναλαμβάνεται από τους ρεπόρτερ του δικαστικού ρεπορτάζ η σαχλαμάρα ότι "δεν έπεισε ο κατηγορούμενος και προφυλακίστηκε", υπονοώντας ότι περίπου κρίθηκε η ενοχή του. 

5. Εξίσωση απλής συνέργειας με τον φυσικό αυτουργό - Επαναφορά στο 1950 

Με το άρθρο 5 του νομοσχεδίου που παρουσίασε ένας Φλωρίδης, τροποποιείται το άρθρο 47ΠΚ και επαναφέρεται η δυνατότητα τιμώρησης του απλού (βασικού) συνεργού με την ποινή του φυσικού αυτουργού του εγκλήματος. Και στην περίπτωση αυτή ισχύουν όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για την εξίσωση της απόπειρας με το τετελεσμένο έγκλημα και, ενδεχομένως, σε μεγαλύτερο βαθμό καθώς η βαρύτητα του αδίκου της απλής συνέργειας είναι εν πολλοίς μικρότερη ακόμα και από την απόπειρα. 

Τέτοια διάταξη δεν υπήρχε ούτε στον Ποινικό Νόμο του 1834 (άρθρο 71), ο οποίος προέβλεπε πάντοτε την επιβολή μειωμένης ποινής. Και στην περίπτωση αυτή, ο Ποινικός Νόμος του 1834 ήταν επιστημονικά αρτιότερος διότι αναγνώριζε το μειωμένο άδικο της απλής συνέργειας, σε σχέση με το άδικο του φυσικού αυτουργού, και την ως εκ τούτου θεσμοθέτηση μειωμένης ποινή. 

Για πρώτη φορά τέθηκε με το άρθρο 47 παρ. 2 του Ποινικού Κώδικα του 1950. Και ήταν επίσης "αμφιβόλου* συνταγματικότητας". Καταργήθηκε με τον Ποινικό Κώδικα του 2019. 

* Χρ. Μυλωνόπουλος (2020), "Ποινικό Δίκαιο - Γενικό Μέρος" 2η έκδοση, σελ. 687

Την κατάργηση της διάταξης αυτής την είχαν επίσης προτείνει:

- η Επιτροπή Μανωλεδάκη (άρθρο 40 του σχεδίου) η οποία ορίστηκε το 2010 επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ

- η Επιτροπή Μαρκή 1 (άρθρο 40 του σχεδίου) η οποία ορίστηκε το 2013 επί συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και η 

- η Επιτροπή Μαρκή 2 (άρθρο 40 του σχεδίου) η οποία ορίστηκε το 2013 επί κυβέρνησης ΝΔ 

Και για την διάταξη αυτή γίνεται ωμή παραδοχή της σύνδεσης των αλλαγών αυτών με την δυνατότητα παράτασης της προσωρινής κράτησης ("προφυλάκιση") 292ΚΠΔ (αιτιολογική έκθεση σελ. 8). 

6. Προφυλάκιση ως προκαταβολή ποινής 

Ανατριχιαστικό είναι ότι στο νομοσχέδιο Φλωρίδη γίνεται ωμή παραδοχή της σύνδεσης των αλλαγών στις διατάξεις για την απόπειρα και την απλή συνέργεια (άρθρα 4 και 5 του νομοσχεδίου), με την δυνατότητα παράτασης της προσωρινής κράτησης ("προφυλάκισης") 292ΚΠΔ. 

Τα πρωϊνάδικα και οι ειδήσεις έχουν καλλιεργήσει την εσφαλμένη αντίληψη ότι η προσωρινή κράτηση είναι δήθεν ένα είδος "πρώτης καταδίκης" και προκαταβολή της ποινής. Επαναλαμβάνεται κάθε τόσο από τους ρεπόρτερ του δικαστικού ρεπορτάζ η σαχλαμάρα ότι "δεν έπεισε ο κατηγορούμενος και προφυλακίστηκε", υπονοώντας ότι περίπου κρίθηκε η ενοχή του και οδηγείται προς έκτιση ποινής. 

Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν είναι καθόλου έτσι. Σκοπός των μέτρων δικονομικού καταναγκασμού (282ΚΠΔ) είναι αφενός η αποτροπή της τέλεσης νέων εγκλημάτων από τον κατηγορούμενο και αφετέρου η εξασφάλιση της παρουσίας του κατηγορουμένου στην εξέλιξη της ποινικής διαδικασίας και η υποβολή του στην έκτιση της ποινής, εφόσον φυσικά καταδικαστεί στο ακροατήριο. Η κύρια ανάκριση, κατά την οποία μπορεί να επιβληθεί η προσωρινή κράτηση, δεν συνιστά δίκη και το ένταλμα προσωρινής κράτηση του ανακριτή δεν συνιστά δικαστική απόφαση, υπό την έννοια της δικαιοδοτικής κρίσεως και της κρίσεως περί ενοχής. Με άλλα λόγια, η προφυλάκιση δεν ισοδυναμεί με καταδίκη, όπως εσφαλμένα δημιουργούν τέτοια εντύπωση τα ΜΜΕ στην κοινωνία. Εξάλλου, μια τέτοια παραδοχή θα συνιστούσε ανεπανόρθωτη τρώση του τεκμηρίου αθωότητας. 

Επειδή η Ελλάδα έχει μια μακρά παράδοση στο Ποινικό Δίκαιο, τα αυτά γίνονταν δεκτά και υπό το καθεστώς του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 1834 χωρίς ουδέποτε να αμφισβητηθούν*

* Νικ. Σαρίπολος (1871), "Σύστημα της εν Ελλάδι ισχυούσης ποινικής νομοθεσίας", Τ4, σελ. 362-363)

Με τις προτεινόμενες διατάξεις, η προσωρινή κράτηση σε απόπειρα και σε απλή συνέργεια θα μπορεί να φτάσει στο απώτατο όριο των 18 μηνών, αντί των 12 μήνων.

Η προφυλάκιση όμως κρύβει ένα κοινό μυστικό!! Δημιουργεί εντυπώσεις! Είναι μια γρήγορη επικοινωνιακή νίκη για την κυβέρνηση. Ο κατηγορούμενος οδηγείται στην φυλακή, δημιουργείται η εντύπωση ότι καταδικάστηκε και το κοινό θαυμάζει την κυβέρνηση η οποία, αποφασιστικά, πάταξε την εγκληματικότητα στο "άψε σβήσε". Πρόκειται για επικοινωνιακό θρίαμβο! Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο επιχειρούνται κάθε τόσο οι so called "αυστηροποιήσεις" και η μετατροπή πλημμελημάτων σε κακουργήματα. Για να έχει να επιδείξει η κυβέρνηση αποτελέσματα στο δόγμα "Νόμος & Τάξη". 

Η προφυλάκιση είναι ένα όλως εξαιρετικό μέτρο δικονομικού καταναγκασμού το οποίο θα έπρεπε να χρησιμοποιείται με φειδώ και μόνο εφόσον έχει εξαντληθεί κάθε δυνατότητα να αφεθεί ελεύθερος ο κατηγορούμενος ή να του επιβληθούν περιοριστικοί όροι (286ΚΠΔ). Δεν είναι αναγκαστικό μέτρο η προφυλάκιση, όπως λανθασμένα νομίζουν κάποιοι. Δεν είναι επιβεβλημένη εκ του νόμου. Δεν υποχρεώνει ο νόμος τον ανακριτή να προφυλακίζει τους κατηγορουμένους. Κρίνεται κατά περίπτωση. Τούτο όμως δεν συμβαδίζει με τις ανάγκες για επικοινωνιακές επιτυχίες της Κυβέρνησης Μητσοτάκη, η οποία κερδίζει τις εντυπώσεις (και κατ' επέκταση τις ψήφους) των πιο αντιδραστικών και λούμπεν στοιχείων της κοινωνίας αλλά ακόμα και αυτών των καλοπροαίρετων πολιτών από τους οποίους λείπουν οι απαραίτητες τεχνικές γνώσεις για να αξιολογήσουν τις ρυθμίσεις. 

Μαντεύουμε ήδη την επιχειρηματολογία των νομοδιδασκάλων που παρουσιάζουν ειδήσεις και πρωϊνάδικα: "Δηλαδή τί θέλετε, να μην πηγαίνουν στην φυλακή οι εγκληματίες"? Επιχείρημα που σίγουρα θα αγκαλιάσουν όχι μόνο τα πιο αντιδραστικά στοιχεία αλλά και μετριοπαθείς συνήθως άνθρωποι που μαγεύονται από την απλότητα του επιχειρήματος. 

7. Επαναφορά της κάθειρξης στα 20 έτη Επιστροφή στον Μεσαίωνα

Η πλέον αντιδραστική αλλαγή η οποία επιχειρείται με το νομοσχέδιο Φλωρίδη είναι η επαναφορά του ανώτατου ορίου της πρόσκαιρης κάθειρξης στα 20 έτη, από τα 15 που είναι σήμερα. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση:

Η προτεινόμενη νομοθετική ρύθμιση, δηλαδή η προσαύξηση του ανωτάτου ορίου πρόσκαιρης κάθειρξης από τα δεκαπέντε (15) στα είκοσι (20) έτη, αποσκοπεί στο να προσδώσει στο δικαστήριο ευρύτερο πεδίο επιβολής ποινής πρόσκαιρης κάθειρξης, στις περιπτώσεις εκείνες των σοβαρών κακουργημάτων μείζονος ποινικής και κοινωνικής απαξίας με προβλεπόμενη ποινή κάθειρξης, όπου το δικαστήριο με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία κρίνει πως το υφιστάμενο πλαίσιο ποινής (μέχρι 15 έτη) σε συνδυασμό με τη βαρύτητα και την κοινωνική επικινδυνότητα της πράξης αλλά και τις ευεργετικές διατάξεις της υφ’ όρον απόλυσης δεν επαρκούν για την εξυπηρέτηση των αρχών της γενικής και ειδικής πρόληψης και του σωφρονιστικού χαρακτήρα της ποινής. Εξάλλου, η μέγιστη διάρκεια της πρόσκαιρης κάθειρξης των είκοσι (20) ετών συμπαρασύρει αναλόγως και την ποσόστωση ποινής που απαιτεί η διάταξη του άρθρου 105Β ΠΚ για τη θεμελίωση δικαιώματος υφ’ όρον απόλυσης.

Ο Φλωρίδης στηρίζει την τριτοκοσμική αυτή αλλαγή στην ανάγκη για πρόληψη της εγκληματικότητας. Όπως ήδη αναλύσαμε παραπάνω, η ποινές, μόνες αυτές, δεν αρκούν για την πρόληψη της εγκληματικότητας αν δεν συνδυαστούν με μέτρα τα οποία αυξάνουν την πιθανητα εξιχνίασης του εγκλήματος και την σύλληψη του δράστη. Αλλά αυτά προφανώς και τα γνωρίζουν αυτά στην ΝΔ. 

Η κατάσταση γίνεται ιλαροτραγική αν αναλογιστούμε ότι η μείωση του ανώτατου ορίου πρόσκαιρης κάθειρξης από τα 20 έτη του ΠΚ του 1950, στα 15 έτη με τον ΠΚ του 2019, ήταν (και ορθώς) πρόταση και των Επιτροπών Μαρκή 1 (άρθρο 45) και Μαρκή 2 (άρθρο 45) τις οποίες συνέστησε η Νέα Δημοκρατία το 2013 και το 2014 αντίστοιχα αλλά και του σχεδίου της Επιτροπής Μανωλεδάκη*.

Αλλά και ως προς τα ισόβια, τα σχέδια όλων των επιτροπών προέβλεπαν ότι ουδέποτε μπορεί για ένα έγκλημα να απειλείται μόνο η ισόβια κάθειρξη και προέβλεπαν πάντοτε και διαζευκτική ποινή πρόσκαιρης κάθειρξης. Οι διατάξεις αυτές ήταν σύμφωνες με την αρχή της ενοχής και έδιδαν στον δικαστή την ευχέρεια να επιβάλει στον δράστη ποινή με κριτήριο όχι μόνο την βαρύτητα της πράξης αλλά και τον βαθμό της ενοχής του (79ΠΚ) για αυτήν**. 

Η προτεινόμενη τροποποίηση δεν συνοδεύεται από μια έκθεση αποτελεσματικότητας των προηγούμενων αυστηροποιήσεων. Ποιό ήταν το αποτέλεσμα της εκτεταμένης αυστηροποίησης, η οποία έγινε ιδίως με τον Ν. 4855/2021, με τον οποίο καταργήθηκε η διαζευκτική ποινή πρόσκαιρης κάθειρξης στα κακουργήματα τα οποία τιμωρούνταν με ισόβια? Η απειλή μόνης της ισόβιας κάθειρξης, απέτρεψε την διάπραξη ανθρωποκτονιών? Μειώθηκε η εγκληματικότητα? 

Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν ενδιαφέρεται για την μείωση της εγκληματικότητας και την αποτροπή τέλεσης εγκλημάτων, όσο κι αν για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, το διατυμπανίζουν τούτο ως διακηρυγμένο στόχο. Εξάλλου, η ποινή έρχεται αφού έχει διαπραχθεί το έγκλημα. Αφορά την καταστολή κι όχι την πρόληψη. Τα ισόβια στην ανθρωποκτονία έρχονται αφού έχει χαθεί η ανθρώπινη ζωή. Ναι, με τόση ευτέλεια αντιμετωπίζει η Κυβέρνηση Μητσοτάκη την ανθρώπινη ζωή. Της είναι αδιάφορη η μείωση των ανθρωποκτονιών. Ας γίνουν! Ας γίνουν και ακόμα περισσότερες! Φτάνει οι δράστες να τιμωρηθούν αυστήρα. Εφόσον εντοπιστούν φυσικά. Το θέμα όμως είναι να αποτραπούν οι ανθρωποκτονίες κι όχι να έρθει εκ των υστέρων η Πολιτεία ως παρατηρητής για να αυξήσει τις ποινές. 

Ο Φλωρίδης δεν παρουσίασε στοιχεία τα οποία να αποδεικνύουν ότι οι προηγούμενες αυστηροποιήσεις πέτυχαν τον διακηρυγμένο στόχο της (δήθεν) μείωσης της εγκληματικότητας, δια της αυξήσεως των ποινών. Αφού υποστηρίζουν τόσο σθεναρά την άποψη ότι η αύξηση των ποινών μειώνει την εγκληματικότητα, τότε θα έπρεπε όπου σταθούν κι όπου βρεθούν να εποικοινωνούν τους θριάμβους τους οποίους κατέγραψαν σε αυτό το πεδίο. Γιατί δεν το κάνουν? Γιατί απαρνούνται τους καρπούς της επιτυχίας τους?

Η απάντηση είναι διότι δεν υπάρχει καμία απολύτως επιτυχία της αυστηροποίησης των ποινών σε επίπεδο πρόληψης της εγκληματικότητας. Εξάλλου, δεν προσδοκούσαν και σε τέτοια επιτυχία στην Κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η ανάλυση της αποσπασματικής και εμβαλωματικής ποινικής νομοθέτησης καθώς και η καλλιέργεια του ποινικού λαϊκισμού και ψεκασμού που προωθεί η Κυβέρνηση Μητσοτάκη, εύλογα μπορεί να οδηγήσουν κάποιον στο συμπέρασμα ότι η μείωση της εγκληματικότητας δεν είναι αληθινή προτεραιότητά της. Αντιθέτως, με την μείωση της εγκληματικότητας, καθίσταται ανενεργό και το επικοινωνιακό εργαλείο "Νόμος & Τάξη", το οποίο βρίσκεται στην μόνιμη εργαλειοθήκη της κυβέρνησης και το οποίο μεταχειρίζεται συχνά. Το "Νόμος & Τάξη" τροφοδοτείται από την ύπαρξη ή και την αύξηση της εγκληματικότητας. Όσα γράφουμε εδώ για τις προτεινόμενες αλλαγές στους κώδικες και το πόσο ανεδαφικές είναι σε όρους γενικής και ειδικής πρόληψης, τα ξέρουν ήδη στην Κυβέρνηση. Δεν γράφουμε κάτι καινούργιο. Η μόνη, λοιπόν, επιτυχία της Κυβέρνησης ήταν η διατήρηση ή η αύξηση των αντιδραστικών ψήφων καθώς και η οικοδόμηση ενός καθεστώτος, στο οποίο το ποινικό δίκαιο δεν παίζει τον εξασφαλιστικό του ρόλο και δεν εγγυάται τις ελευθερίες των πολιτών. Το ποινικό δίκαιο καθίσταται ένα ακόμα επικοινωνιακό εργαλείο στα χέρια μιας πολιτικά αδίστακτης και επικίνδυνης για τις ελευθερίες, κυβέρνησης, της οποίας πραγματική επιδίωξη είναι να μετουσιωθεί σε καθεστώς.

* Το άρθρο 45 του σχεδίου της Επιτροπής Μανωλεδάκη προέβλεπε την "πρόσκαιρη φυλάκιση" για κακουργήματα από 5 έως 15 έτη. 

** Αιτιολογική έκθεση σχεδίου Επιτροπής Μανωλεδάκηη σελ. 280

8. Αύξηση του μειωμένου πλαισίου ποινής - Κατάργηση συρροής ελαφρυντικών

Με το άρθρο 13 του νομοσχεδίου Φλωρίδη, τροποποιείται το πρώτο εδάφιο του άρθρου 83ΠΚ κατά τρόπο τέτοιο ώστε να αυξηθεί το πλαίσιο της μειωμένης ποινής, το οποίο διαμορφώνεται ως εξής:

α) αντί της κάθειρξης τουλάχιστον 10 ετών, φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) ετών ή κάθειρξη έως δώδεκα (12) έτη. 

β) αντί της κάθειρξης, φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών ή κάθειρξη έως δέκα (10) έτη.

γ) αντί της κάθειρξης έως δέκα (10) έτη, φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών ή κάθειρξη έως έξι (6) έτη.

Αυτό που παραλείπει να αναφέρει ο Υπ. Δικαιοσύνης στην αιτιολογική έκθεση είναι ότι το άρθρο 83ΠΚ το είχε τροποποιήσει και πάλι η Κυβέρνηση Μητσοτάκη τον Νοέμβριο του 2021, με το άρθρο 7 του Ν. 4855/2021, προς την κατεύθυνση της αυστηροποίησης. Γιατί το Υπ. Δικαιοσύνης, δύο χρόνια εφαρμογής της τροποποίησης, δεν παρουσιάζει στατιστικά στοιχεία να δείξει πόσο μειώθηκε η εγκληματικότητα χάρη στην τότε παρέμβαση? Δεν ήταν τέλεια η τροποποίηση με τον Ν. 4855/2021 και τώρα θα γίνει πιο τέλεια? Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η αιτιολογική έκθεση επικαλείται την εναρμόνιση με το νέο πλαίσιο ποινής της κάθειρξης (5-20 έτη) κι όχι την μείωση της εγκληματικότητας. Άρα, μπορούν στο μέλλον να αυξήσουν το πλαίσιο ποινής της κάθειρξης στα 25 έτη για παράδειγμα, και με αυτήν να συμπαρασύρουν σε αύξηση τα πλαίσια των μειωμένων ποινών. Εξαιρετική ιδέα!

Η προϊσχύουσα διάταξη, όπως την είχε διαμορφώσει η Κυβέρνηση Μητσοτάκη με τον Ν. 4855/2021, είχε ως εξής:

α) αντί της κάθειρξης τουλάχιστον δέκα (10) ετών, φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών ή κάθειρξη έως οκτώ (8) έτη,

β) αντί της κάθειρξης, φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους ή κάθειρξη έως οκτώ (8) έτη

γ) αντί της κάθειρξης έως δέκα (10) έτη, φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους ή κάθειρξη έως έξι (6) έτη,

Ταυτόχρονα, με το άρθρο 15 του νομοσχεδίου, τροποποιείται το άρθρο 85ΠΚ και καταργείται η πρόβλεψη για περαιτέρω μείωση της ποινής, ως προς τα κατώτατα όρια αυτής, εάν συντρέχουν περισσότεροι λόγοι μείωσης (συρροή ελαφρυντικών). 

Αρχικά, πρέπει να αναφερθεί ότι ούτε αυτή η διάταξη ήταν καινοτομία του νέου Ποινικού Κώδικα του 2019. Όπως ίσως ήδη μαντέψατε, την προέβλεπαν (ορθώς): 

1) τα άρθρα 48 των σχεδίων των Επιτροπών Μαρκή 1 και Μαρκή 2 τις οποίες συνέστησε η Νέα Δημοκρατία το 2013 και το 2014 αντίστοιχα αλλά και

2) το άρθρο 48 του σχεδίου της Επιτροπής Μανωλεδάκη.

Η περαιτέρω μείωση της ποινής, σε περίπτωση συρροής ελαφρυντικών, ευθυγραμμίζεται με την αρχή της αναλογικότητας και δίνει στον δικαστή τα θεσμικά εργαλεία να επιτελέσει ανεξάρτητος και ακηδεμόνευτος τον ρόλο του ήτοι να συνεκτιμήσει με την απροσωπόληπτη κρίση του, την επίδρασή τους στην ποινική μεταχείριση του δράστη. 

Με την αυτοκρατορική αυτή διάταξη, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη αφαιρεί τμήμα της δικαιοδοτικής κρίσης από τον φυσικό δικαστή και αναλαμβάνει η ίδια την κρίση για την ποινική μεταχείριση των πολιτών. 

9. Κατάργηση σύννομου βίου - Επαναφορά "έντιμου βίου" 

Ακόμα μία αλλαγή με την οποία σκοπείται η συρρίκνωση της αναγνώρισης ελαφρυντικών, άρα και η επιβολή υψηλότερων ποινών, είναι εκείνη του άρθρου 14 του νομοσχεδίου, το οποίο τροποποιεί το άρθρο 84 παρ. 2 ΠΚ κατά τρόπο με τον οποίο καταργείται το ελαφρυντικό του σύννομου βίου και επαναφέρεται εκείνο του "έντιμου" βίου. 

Ειδικότερα, η διάταξη διαμορφώνεται ως εξής:

2. Ελαφρυντικές περιστάσεις θεωρούνται ιδίως: α) το ότι ο υπαίτιος έζησε ως τον χρόνο που έγινε το έγκλημα έντιμη, ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και γενικά κοινωνική ζωή

ενώ είχε ως εξής:

2. Ελαφρυντικές περιστάσεις θεωρούνται ιδίως: α) το ότι ο υπαίτιος έζησε σύννομα ως τον χρόνο που έγινε το έγκλημα, περίσταση που δεν αποκλείεται από μόνη την προηγούμενη καταδίκη του για ελαφρό πλημμέλημα

Ένας Φλωρίδης, ως "ενωματάρχης" επαναφέρει στο πεδίο της δικανικής κρίσης την αξιολόγηση της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Ο ιδιωτικός βίος μπαίνει εκ νέου στο μικροσκόπιο της δικαστικής εξουσίας και γίνεται δημόσιος. Με την αναγνώριση του ελαφρυντικού του "έντιμου" βίου, το δικαστήριο θα "πιστοποιεί" την, μέχρι την διάπραξη του εγκλήματος, "αγνότητα/αγιότητα" του βίου του δράστη. Και τούτο διότι ο έντιμος βίος δεν συνίσταται απλώς στην κρίση ότι ο δράστης δεν ήταν παραβατικός (αποθετική συμπεριφορά) ως προς την όλη έννομη τάξη (δηλ. όχι μόνο ως προς τους ποινικούς κανόνες) αλλά απαιτεί και την εκ μέρους του θετική - ενεργητική συμπεριφορά ήτοι φιλανθρωπίες, εθελοντική αιμοδοσία κλπ. Άραγε, ένας υποθετικός δράστης σε μια όλως φανταστική υπόθεση μαστροπείας ανήλικης, ο οποίος μέχρι τότε έκανε φιλανθρωπίες (ενεργητική συμπεριφορά), έβγαινε φωτογραφίες με "επώνυμα" πρόσωπα και εξωτερικά διήγαγε βίο "νοικοκυραίου", θα τύχει του ελαφρυντικού του πρότερου "έντιμου" βίου?

Ακόμα και υπό το πρίσμα της ΟλΑΠ 2/2022, η οποία συνέστειλε ερμηνευτικά τις προϋποθέσεις του σύννομου βίου ώστε να χορηγείται δυσκολότερα, θεωρούμε ότι η αξιολόγηση του σύννομου βίου, μπορεί μεν να προεκτάθηκε νομολογιακά στην συνολική στάση του δράστη απέναντι στην έννομη τάξη ως όλον, όχι όμως έως και του σημείου να απαιτείται από αυτόν θετική - ενεργητική συμπεριφορά. Διότι όπως (ορθώς) υποστήριξε η Επιτροπή του νέου Ποινικού Κώδικα, είναι ανεπίτρεπτο να ελέγχεται η κατά το Σύνταγμα (άρθρο 9 παρ. 1 εδ. β) «απαραβίαστη» προηγούμενη ατομική και οικογενειακή ζωή του δράστη στο πλαίσιο της ποινικής δίκης.

Το επίμαχο απόσπασμα της ΟλΑΠ 2/2022

Κατά την γραμματική ερμηνεία της κρίσιμης για την εφαρμογή της διάταξης λέξης "Σύννομη" έτσι χαρακτηρίζεται η ζωή του ατόμου όταν το τελευταίο καθόλη τη διάρκεια της ζωής του και μέχρι την στιγμή της τέλεσης της αξιόποινης πράξης, σέβεται τα έννομα αγαθά με την τήρηση των δικαιικών κανόνων που τα προστατεύουν, κατά την τέλεση πράξεων που ρυθμίζονται από σχετικό νόμο συμμορφώνεται μ' αυτόν ώστε το έγκλημα που έχει τελέσει να εμφανίζεται ως εξαίρεση σε αυτή τη σταθερή στάση της ζωής του, ως δυσάρεστη έκπληξη, ως γεγονός που ουδείς περίμενε από τον συγκεκριμένο δράστη. Έτσι ο σύννομος βίος δεν ταυτίζεται με το λευκό ποινικό μητρώο αλλά με την από πεποίθηση - υποταγή στη νομιμότητα ως προς όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς του, κατάσταση που δεν εξασφαλίζεται με την ανυπαρξία καταδίκης του για αξιόποινη πράξη. Άλλωστε το μεν η παραβίαση των νόμων δεν θεμελιώνει πάντοτε αξιόποινη πράξη το δε πολλάκις αξιόποινες πράξεις παραμένουν στην αφάνεια. Συνακόλουθα αν κάποιος παραβιάζει ή δεν σέβεται, αστικούς κανόνες η συνδρομή στο πρόσωπό του της εν λόγω ελαφρυντικής περίστασης δεν έχει έρεισμα στο νόμο, το δε λευκό ποινικό μητρώο απλά συνεκτιμάται από το Δικαστήριο στα πλαίσια που ορίζονται από τις διατάξεις των άρθρων 177 και 178 Κ.Π.Δ. για τον σχηματισμό της δικανικής του κρίσης για την ύπαρξη του σύννομου βίου προκειμένου ν' αποφανθεί επί του αυτοτελούς αυτού ισχυρισμού. Από τον συνδυασμό όλων όσων προεκτέθηκαν είναι φανερό πως για την θεμελίωση του σύννομου βίου λαμβάνεται υπόψη η συμπεριφορά του κηρυχθέντος ενόχου μέχρι την τέλεση της αξιόποινης πράξης λαμβανομένων μάλιστα υπόψη των περιστάσεων υπό τις οποίες τελέσθηκε η πράξη και επί πλέον προϋπόθεση της αποδοχής ή μη του σχετικού αυτοτελούς ισχυρισμού είναι η επιβλητέα σε εκατέρα των περιπτώσεων ποινή να είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας

Η προτεινόμενη διάταξη είναι επαναφορά εκείνης η οποία ίσχυε στον Ποινικό Κώδικα του 1950.

10. Αύξηση πραγματικής έκτισης ποινών φυλάκισης πριν την απόλυση υπό όρο

Με το άρθρο 20 τροποποιείται το άρθρο 105Β ΠΚ κατά τρόπο ώστε να απαιτείται η πραγματική έκτιση των 3/5 της ποινής φυλάκισης αντί των 2/5 που ισχύει σήμερα. 

Από την επισκόπηση της αιτιολογική έκθεση (σελ. 13) δεν προκύπτει ποιος σκοπός εξυπηρετείται από την αύξηση του χρόνου παραμονής στις φυλακές όσων εχουν καταδικαστεί σε ποινές φυλάκισης. 

Αν όμως αλλάξει η οπτική γωνία από την οποία κοιτάμε τις προτεινόμενες διατάξεις και τις δούμε με όρους άυξησης δημοσίων δαπανών και απευθείας αναθέσεων, ίσως και να βγαίνει κάποιο νόημα στις ρυθμίσεις που προβλέπουν την παράταση του εγκλεισμού και, συνεπώς, την αύξηση του κόστους.

11. Διαμαρτύρεσαι για το Εθνικό Σύστημα Υγείας? Φυλακή!

Μια αντιδραστική διάταξη της οποίας ο ανομολόγητος σκοπός είναι η κατάπνιξη των διεκδικήσεων για ένα καλύτερο Εθνικό Σύστημα Υγείας είναι εκείνη του άρθρου 25 του νομοσχεδίου με το οποίο τροποποιείται το άρθρο 168ΠΚ. 

Ειδικότερα, προστίθεται 4η παράγραφος σύμφωνα με την οποία 

Όποιος εισέρχεται σε χώρο υγειονομικής περίθαλψης και με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως με φωνασκίες, θόρυβο, ύβρεις ή απειλές κατά του υγειονομικού προσωπικού, υπαλλήλων ή ασθενών διαταράσσει τη λειτουργία του, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή και αν η πράξη συνδέεται με πρόκληση βιαιοπραγίας με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο (2) ετών και χρηματική ποινή.

Τί έτι χρείαν έχομεν της διάταξης αυτής? Ποια είναι τα κρούσματα εκείνα τα οποία δημιούργησαν αυτήν την ανάγκη δημιουργίας νέας εγκληματικής υπόστασης? Γιατί δεν παραθέτει το Υπ. Δικαιοσύνης στατιστικά στοιχεία με προηγούμενες αντίστοιχες  περιπτώσεις ώστε, ενδεχομένως, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας να δικαιολογείται τέτοια ρύθμιση?

Υπενθυμίζεται ότι και το άρθρο 168ΠΚ έχει αμαρτωλό παρελθόν επί Κυβερνήσεως Μητσοτάκη. Τον Φεβρουάριο του 2021, με τον Ν. 4777/2021, τροποποιήθηκε το άρθρο αυτό με νομοσχέδιο του Υπ. Παιδείας (Κεραμέως)! Τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα από το Υπ. Παιδείας!!! Έτσι γίνεται η ποινική νομοθέτηση στο τριτοκοσμικό μας κράτος.

Η διάταξη έγινε "θολή" και απομακρύνθηκε από τις εγγυήσεις ασφάλειας δικαίου με την προσθήκη της παρακάτω με bold έκφρασης:

1. Όποιος εισέρχεται παράνομα σε χώρο δημόσιας υπηρεσίας ή υπηρεσίας οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης ή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου ή επιχείρησης κοινής ωφέλειας ή παραμένει στους χώρους αυτούς παρά τη ρητή εναντίωση της υπηρεσίας που τους χρησιμοποιεί, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη ή χρηματική ποινή.

Ποιός όμως είναι ο αρμόδιος να εκφράσει την "ρητή εναντίωση της υπηρεσίας"? Ο Διευθυντής? Ο υπάλληλος στο Πρωτόκολλο? Το συνεργείο καθαρισμού? Ποιος? Τουλάχιστον, στον παλιό ΠΚ, στο άρθρο 334 παρ. 3 ΠΚ προβλέπονταν ποιο είναι το πρόσωπο που εκφράζει την βούληση της υπηρεσίας. 

12. Διατηρείται η απαγόρευση ανασταλτικού αποτελέσματος της έφεσης στο 187ΠΚ

Τα τελευταία χρόνια, ο ποινικός ψεκασμός απέκτησε ακόμα μία κατηγορία ψεκασμένων: τους "να μην έχει ανασταλτική δύναμη η έφεση" ή πιο απλά "κλείστε τους μέσα χωρίς αναστολή". Εξαιρετικά απλό επιχείρημα, εξαιρετικά επιδραστικό στην κοινή γνώμη.

Το κακό αυτό προηγούμενο, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2022 με το άρθρο 72 του Ν. 4908/2022, με το οποίο προστέθηκε η παρ. 6 στο άρθρο 187ΠΚ σύμφωνα με την οποία: 

Στις περιπτώσεις καταδίκης για αξιόποινες πράξεις του παρόντος άρθρου, καθώς και για τα συναφή αδικήματα που συνεκδικάστηκαν με την ίδια απόφαση, η ποινή δεν αναστέλλεται ούτε μετατρέπεται με κανέναν τρόπο, τυχόν δε ασκηθείσα έφεση δεν έχει αναστέλλουσα ισχύ.

Η διάταξη αυτή παραβιάζει το τεκμήριο αθωότητας και την αρχή της αναλογικότητας. Δεδομένου μάλιστα ότι τα κατηγορητήρια για εγκληματική οργάνωση είναι στην πλειοψηφία τους σαθρά και καταρρέουν στο ακροατήριο. Όμως πείθει επικοινωνιακά! Δηλαδή, θα παραμένουν έγκλειστοι στις φυλακές άνθρωποι οι οποίοι είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα αθωωθούν στον δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας επειδή η Κυβέρνηση επιτυγχάνει επικοινωνιακές νίκες. "Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν κάνει πίσω απέναντι στην σκληρή εγκληματικότητα" και άλλα τέτοια κουραφέξαλα. Εννοείται ότι υπάρχουν ευήκοα ώτα αντιδραστικών στοιχείων που πάντοτε καλωσορίζουν τέτοιες τριτοκοσμικές αλλαγές.

Ακόμα χειρότερο είναι ότι με την διάταξη αυτή, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη αναλαμβάνει η ίδια την εκδίκαση υποθέσεων διότι δεν αφήνει στην κρίση του φυσικού δικαστή την χορήγηση ή μη του ανασταλτικού αποτελέσματος της έφεσης αλλά το αποφασίζει η ίδια. Κατά τα λοιπά, διατυμπανίζουν ότι "έχουν εμπιστοσύνη στην δικαιοσύνη".

Με την διάταξη του άρθρου 28 του νομοσχεδίου, το Υπ. Δικαιοσύνης επιμένει στην αντιδραστική νομοθέτηση αφού διατηρεί τον "κανόνα" (sic!) της μη χορήγησης αναστολής και θεσμοθετεί τάχα εξαιρέσεις από έναν "κανόνα" ο οποίος δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 15):

Η τροποποίηση της εν λόγω διάταξης κρίθηκε επιβεβλημένη προκειμένου, υπό το πρίσμα των αρχών της αναλογικότητας και της αναγκαιότητας να θεσπιστεί νομοθετικά η δυνατότητα σε εξαιρετικές περιπτώσεις και με ειδική αιτιολογία, να κάμπτεται μερικώς ο κανόνας της μη χορήγησης αναστολής ή μετατροπής της ποινής, που ίσχυσε για όλες τις περιπτώσεις καταδίκης για εγκλήματα του παρόντος άρθρου και για τα συναφή τους ανεξαρτήτως βαρύτητας (βλ. παρ. 2 του άρθρου 72 του ν. 4908/2022, Α’ 52).

Πρόκειται για μια διάταξη η οποία είχε αναγκάσει την Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων να αποφασίσει με την από 04.04.2022 Απόφασή της, την αποχή από δίκες του 187ΠΚ. Η απόφαση έχει ως εξής:

Β. Η Ολομέλεια εκφράζει την έντονη αντίθεσή της στην τροποποίηση της διάταξης του άρθρου 187 ΠΚ, με την προσθήκη της παρ. 6,  η οποία έλαβε χώρα αιφνιδίως, κατά παράβαση των κανόνων καλής νομοθέτησης, χωρίς οποιαδήποτε προηγούμενη διαβούλευση και χωρίς προσήκουσα επιστημονική και κοινοβουλευτική επεξεργασία. Είναι αδιανόητο, σε ένα κράτος δικαίου , να μην επιτρέπεται η αναστολή ή μετατροπή της ποινής και να μην έχει αναστέλλουσα δύναμη η τυχόν ασκηθείσα έφεση τόσο σε περιπτώσεις καταδίκης για πράξεις κακουργηματικού χαρακτήρα, όσο, πολύ περισσότερο, σε περιπτώσεις καταδίκης για πράξεις πλημμεληματικού χαρακτήρα και αυτό  μάλιστα να επιβάλλεται και με διάταξη αναδρομικής ισχύος. Καταλύεται το τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου, αμφισβητείται και  περιορίζεται η δικαιοδοτική κρίση του δικαστή και παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας, δεδομένου ότι ο κατηγορούμενος στερείται δικαιωμάτων, τα οποία δεν στερούνται κατηγορούμενοι για αδικήματα με σημαντικά μεγαλύτερη ποινική ή ηθική απαξία. Στα πλαίσια αυτά, η  Ολομέλεια αποφάσισε,  ως μέσο διεκδίκησης για την κατάργηση της παρ. 6 του άρθρου 187 ΠΚ, να εισηγηθεί στα ΔΣ των Δικηγορικών Συλλόγων της Χώρας την πραγματοποίηση στοχευμένης αποχής των μελών τους από ποινικές δίκες πρώτου βαθμού, στις οποίες υπάρχει κατηγορία για παράβαση του άρθρου 187 ΠΚ, πλημμεληματικού ή κακουργηματικού χαρακτήρα, μέχρι 15.4.2022. 

13. Αύξηση ποινής στην ανθρωπκτονία από αμέλεια

Ακόμα μία διάταξη επικοινωνιακού χαρακτήρα προς ικανοποίηση των πρωινάδικων και των ΜΜΕ.

Με την προτεινόμενη διάταξη του άρθρου 37 του νομοσχεδίου, τροποποιείται το άρθρο 302ΠΚ κατά τρόπο που αυξάνεται η ελάχιστη ποινή της ανθρωποκτονίας από αμέλεια σε τουλάχιστον 2 έτη από τουλάχιστον 3 μήνες που είναι σήμερα. 

Η διάταξη ξεπερνάει σε αντιδραστικότητα ακόμα και τον Ποινικό Κώδικα του 1950 ο οποίος επίσης προέβλεπε ελάχιστη ποινή φυλάκισης 3 μηνών αλλά και τον Ποινικό Νόμο του 1834 ο οποίος προέβλεπε επίσης ελάχιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 3 μηνών και έως 2 ετών. Κανονική επιστροφή στον μεσαίωνα.

Φυσικά, ξέρουμε από τώρα την επικοινωνιακή υπεράσπιση της εν λόγω δυστοπικής αλλαγής από τα πρωινάδικα, τα ΜΜΕ και τον όχλο: "Δηλαδή τί θέλετε? Να χάνονται ζωές και να μην μπαίνουν φυλακή? Αν σκότωναν από αμέλεια τον άνθρωπό σου θα έλεγες τα ίδια? Καλά, τόσο ευτελιζετε την ανθρώπινη ζωή?". 

Διότι, βλέπετε, τα αντιδραστικά στοιχεία, ο όχλος και οι θιασώτες του ποινικού ψεκασμού, ξεχειλίζουν από ευαισθησία για την ανθρώπινη ζωή και όλοι υπόλοιποι είναι ανάλγητοι. 

14. Αυτεπάγγελτη δίωξη στην παραβίαση υποχρέωσης διατροφής

Με το άρθρο 43 του νομοσχεδίου καταργείται το β' εδάφιο του άρθρου 358ΠΚ σύμφωνα με το οποίο το αδίκημα της παραβίασης υποχρέωσης διατροφής διώκονταν κατ' έγκληση. Πλέον, το αδίκημα θα διώκεται αυτεπαγγέλτως! Ακόμα ένας θρίαμβος της κυβέρνησης που αγαπάει τα ανήλικα παιδάκια! 

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ 19):

προκρίθηκε η αυτεπάγγελτη δίωξη του εγκλήματος της παραβίασης υποχρέωσης διατροφής, λόγω της ειδικής απαξίας του εν λόγω αδικήματος που συχνότατα διακινδυνεύει την κάλυψη στοιχειωδών αναγκών επιβίωσης ανηλίκων τέκνων

Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική και πολύ πιο ωμή. Με το άρθρο 55 του νομοσχεδίου τροποποιείται το άρθρο 51ΚΠΔ και επαναφέρεται παράβολο 100 ευρώ για την κατάθεση έγκλησης. Το νομοσχέδιο μετατρέπει το αδίκημα της παραβίασης υποχρέωσης διατροφής σε αυτεπάγγελτο (κι όχι κατ' έγκληση διωκόμενο) για να το εξαιρέσει από την υποχρέωση παραβόλου και να προλάβει τις αντιδράσεις. Τόσο απλά, τόσο ωμά. Ούτε τα ανήλικα τέκνα τους νοιάζουν ούτε τίποτα.

15. Συκοφαντική δυσφήμηση

Με το άρθρο 101 του νομοσχεδίου επέρχεται, θεωρητικά, μια θετική αλλαγή: καταργείται το άρθρο 362ΠΚ περί δυσφήμησης. Καταργείται δηλαδή το αδίκημα. Τον Απρίλιο του 2020, ο τότε Υπ. Δικαιοσύνης Κων. Τσιάρας, με απόφασή του  (ΥΣ 87811/19 οικ. ΦΕΚ Β 1554/23.04.2020) είχε συγκροτήσει ομάδα εργασίας με αντικείμενο την κατάργηση της διάταξης 362 Π.Κ. περί δυσφήμισης. 

Παράλληλα, με το άρθρο 44 του νομοσχεδίου, επιλύεται νομοθετικά και προς την (κατά την γνώμη μας) ορθή κατεύθυνση ένα ζήτημα που απασχόλησε έντονα την νομολογία του Αρείου Πάγου: το εάν δημόσιοι λειτουργοί ή υπάλληλοι που λαμβάνουν γνώση των ισχυρισμών κατά την ενάσκηση καθήκοντος στο πλαίσιο πολιτικής, ποινικής ή διοικητικής δίκης θεωρούνται τρίτοι. Σύμφωνα με την προτεινόμενη ρύθμιση, τούτοι δεν θεωρούνται τρίτοι άρα δεν διαπράττεται συκοφαντική δυσφήμηση όταν γίνονται αποδέκτες τέτοιων ισχυρισμών στο πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων τους.

Η μπανανόφλουδα βέβαια βρίσκεται αλλού. Σε συνδυασμό με την διάταξη του άρθρου 19 του νομοσχεδίου, η οποία τροποποιεί το άρθρο 99ΠΚ, ο καταδικασθείς για συκοφαντική δυσφήμηση θα μπορεί να κλείνεται στις φυλακές. Πρόκειται για αλλαγές που απώτερο στόχο έχουν τα ΜΜΕ που δεν είναι αρεστά στο καθεστώς. 

Β. ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ

1. Κατάργηση πολυμελών συνθέσεων

Οι αλλαγές οι οποίες πλήττουν την ασφάλεια δικαίου και τις εγγυήσεις ορθής απονομής δικαιοσύνης, έρχονται σε αντίθεση με το Σύνταγμα και υπονομεύουν το κράτος δικαίου είναι ιδίως εκείνες των άρθρων 49, 59, 60 και 61 του νομοσχεδίου με τα οποία τροποποιούνται οι διατάξεις των άρθρων 7, 110, 111 και 115 ΚΠΔ.

Με τις προτεινόμενες διατάξεις:

• Καταργείται ουσιαστικά το Τριμελές Πλημμελειοδικείο το οποίο παραμένει αρμόδιο μόνο για τα πλημμελήματα του 12ου κεφαλαίου του ΠΚ (εγκλήματα σχετικά με την υπηρεσία) και την ανθρωποκτονία από αμέλεια 302ΠΚ.
• Καταργείται το Πενταμελές Εφετείο, το οποίο δίκαζε εφέσεις κατά αποφάσεων του Τριμελούς Εφετίου
• Ενισχύεται η καθ' ύλην αρμοδιότητα του Μονομελούς Εφετείου το οποίο, εκτός των άλλων, θα δικάζει και ως δευτεροβάθμιο δικαστήριο τις εφέσεις κατά αποφάσεων του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου. 
• Διατηρείται η ιδιάζουσα δωσιδικία για πλημμελήματα Δημάρχων και Περιφερειαρχών
• Μεταφέρεται η εκδίκαση των πλημμελημάτων προσώπων ιδιάζουσας δωσιδικίας στο Μονομελές Εφετείο αντί του Τριμελούς Εφετείου
• Η εκδίκαση των κοινώς επικίνδυνων κακουργημάτων αφαιρείται από το ΜΟΔ και μεταφέρεται στο Τριμελές Εφετείο
• Ο κανόνας, πλέον, θα είναι ότι οι δίκες θα γίνονται από μονομελείς συνθέσεις δικαστηρίων και κατ' εξαίρεση από πολυμελείς. Η αιτιολογική έκθεση (σελ. 24-25) επικαλείται την "οικονομία της δίκης" για να δικαιολογήσει τις τριτοκοσμικές αλλαγές. 

ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ

Αρχικά, σε ό,τι αφορά στο Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων, σύμφωνα με το άρθρο 97 του Συντάγματος, το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο (επταμελής σύνθεση) είναι εκείνο που έχει τεκμήριο αρμοδιότητας για την εκδίκαση κακουργημάτων. Η 2η παράγραφος του άρθρου 97 του Συντάγματος προβλέπει την δυνατότητα υπαγωγής κακουργημάτων στην αρμοδιότητα του Εφετείου. Με μια σημείωση όμως: ο Συντακτικός Νομοθέτης του 1975 είχε υπόψη την υπαρκτή σύνθεση του Πενταμελούς Εφετείου όταν θέσπιζε το άρθρο 97 του Συντάγματος κι όχι το Μονομελές Εφετείο, το οποίο θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά το 2012 από την Συγκυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου. Με τις προτεινόμενες αλλαγές, καταργείται το Πενταμελές Εφετείο και ενισχύεται το Μονομελές Εφετείο.

Εξάλλου, δεν υπήρχε προηγούμενο εκδίκασης κακουργημάτων από μονομελείς συνθέσεις στο ηπειρωτικό δίκαιο. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 37) του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Ν. 4620/2019):

Η κατάργηση του Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων κρίθηκε αναγκαία, καθόσον αντιβαίνει στην αρχική ιστορική βούληση του νομοθέτη μας και στη συστηματική δομή της παραδοσιακής κατανομής δικαιοδοσίας, που θέλει τα σοβαρά εγκλήματα να εκδικάζονται από πολυμελείς συνθέσεις. Άλλωστε, στο πλαίσιο του ηπειρωτικού συστήματος απονομής ποινικής δικαιοσύνης δεν υπάρχει προηγούμενο στον διεθνή χώρο εκδίκασης κακουργημάτων από μονομελείς συνθέσεις.

Σύμφωνα με τον Αργ. Καρρά*, δεν είναι συνταγματικα ανεκτός ο θεσμός των Μονομελών Εφετείων Κακουργημάτων διότι ο Συντακτικός Νομοθέτης του 1975:

Κατά την ψήφιση του νέου Συντάγματος του 1975 ο συντακτικός νομοθέτης είχε αναμφίβολα υπόψη του τα πενταμελή εφετεία, δηλ. σε κάθε περίπτωση πολυμελή σύνθεση εφετείων κακουργημάτων. Γεννάται, επομένως, εύλογα το ερώτημα, ενόψει και της επιλογής του νομοθέτη για σταδιακή αφαίρεση ύλης από τα μικτά ορκωτά δικαστήρια και τη μεταφορά της στα εφετεία, αν η υπαγωγή των κακουργημάτων σε μονομελή εφετεία είναι συνταγματικά ανεκτή. Σαφής πρόθεση του συντακτικού νομοθέτη ήταν μόνο η κατ’ εξαίρεση αφαίρεση ύλης από τα μικτά ορκωτά δικαστήρια, κάτι που έχει σήμερα ανατραπεί αφού ο κανόνας είναι η υπαγωγή των κακουργημάτων στην αρμοδιότητα του εφετείου, αλλά και σε κάθε περίπτωση η εκδίκαση των κακουργημάτων από πολυμελή σύνθεση του εφετείου. Γι’ αυτό και το άρθρο 97 Συντ., δίνοντας την ευχέρεια στον κοινό νομοθέτη να αναθέσει την εκδίκαση και άλλων κακουργημάτων στα εφετεία κάνει λόγο για υπαγωγή των υποθέσεων αυτών στη δικαιοδοσία «των ίδιων εφετείων»· ίδια δηλ. εφετεία, σε σχέση με εκείνα τα οποία ήδη λειτουργούσαν κατά την ψήφιση του νέου Συντάγματος και στα οποία μέχρι τότε είχανυπαχθεί ορισμένα κακουργήματα. Με βάση τις πιο πάνω σκέψεις ο θεσμός των μονομελών εφετείων κακουργημάτων δεν είναι ούτε συνταγματικά ανεκτός.

*Αργ. Καρράς (2019) "Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο" 6η Έκδοση, σελ. 123

Η ακρότητα των Μονομελών Εφετείων Κακουργημάτων εισήχθη κατά το πρώτον το 2012 με το άρθρο 29 του Ν. 4055/2012 από την Συγκυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου. 

Λίγα χρόνια πριν, το 2010, η ατιολογική έκθεση (σελ. 6) του Ν. 3904/2010, επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ και Υπ. Δικαιοσύνης Χάρη Καστανίδη είχε χαρακτηρίσει ως ακραία εκδοχή την συγκρότηση Μονομελών Εφετείων Κακουργημάτων, χωρίς ωστόσο να αποκλείσει την θεσμοθέτησή τους στο μέλλον:

Οι δυνατότητες νομοθετικής προσεγγίσεως του προβλήματος είναι περισσότερες από μία, κινούμενες ανάμεσα σε ακραίες και σε ενδιάμεσες εκδοχές. Ακραία εκδοχή θα ήταν η καθιέρωση μονομελούς συνθέσεως επί κακουργημάτων (: «μονομελές εφετείο κακουργημάτων») και η ανάθεση της εκδικάσεως όλων των πλημμελημάτων σε πρώτο βαθμό στα μονομελή και σε δεύτερο βαθμό στα τριμελή πλημμελειοδικεία. Ενδιάμεση εκδοχή θα ήταν η διατήρηση κατά βάση του σημερινού σχήματος, εμπλουτισμένου όμως με νομοθετικές παρεμβάσεις που πολλαπλασιάζουν την αποτελεσματικότητά του. Στο παρόν στάδιο δεν προτιμήθηκαν οι ακραίες εκδοχές, χωρίς πάντως να αποκλειστεί οριστικά το ενδεχόμενο να υιοθετηθούν μελλοντικά. Οι επιφυλάξεις για τον τρόπο λειτουργίας των μονομελών συνθέσεων κυρίως επί κακουργημάτων, σε συνδυασμό με την ελπίδα αποδόσεως των άλλων μέτρων αποτέλεσαν τον κύριο ανασταλτικό παράγοντα.

Ο νέος Κώδικας Ποινικής Δικονομίας είχε ορθώς καταργήσει την σε πρώτο βαθμό εκδίκαση κακουργημάτων από το Μονομελές Εφετείο. Η ΝΔ την επανέφερε λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβριο του 2019, με το άρθρο 7 του Ν. 4637/2019, το οποίο τροποποίησε το άρθρο 110ΚΠΔ. Το οποίο άρθρο 110ΚΠΔ, τροποποίησε ξανά μετά από ένα χρόνο η Κυβέρνηση Μητσοτάκη, τον Νοέμβριο του 2021, με το άρθρο  το 107 του Ν. 4855/2021. 

Ωστόσο, ακόμα και αυτός ο νομοθέτης του Ν. 4637/2019 παραδέχεται την "μεταβατικότητα" της επαναφοράς της σε πρώτο βαθμό επί της ουσίας εκδίκασης κακουργημάτων από το Μονομελές Εφετείο, μέχρι να αποσυμφορηθούν τα Τριμελή και τα Πενταμελή Εφετεία. Ουδεμία αναφορά είχε γίνει τότε σε σκέψεις περί κατάργησης του Πενταμελούς Εφετείου. Τί άλλαξε από τότε?

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 4637/2019 (σελ. 9):

Η επαναφορά του μονομελούς εφετείου ως δικαστηρίου εκδίκασης ορισμένων κακουργημάτων προωθείται με σκοπό την κάλυψη άμεσων αναγκών αποσυμφόρησης της κακουργηματικής ύλης μέχρις ότου αποδώσουν οι εναλλακτικοί θεσμοί απονομής ποινικής δικαιοσύνης. Η επαναφορά του μονομελούς εφετείου προωθείται ώστε να αποσυμφορηθεί η ύλη του τριμελούς και του πενταμελούς εφετείου. [..] Καθώς, λοιπόν, η άμεση αποσυμφόρηση της κακουργηματικής ύλης συνιστά πρόταγμα για τις λειτουργικές ανάγκες του συστήματος απονομής της ποινικής δικαιοσύνης και καθώς επί του παρόντος δεν είναι προβλέψιμο το χρονικό διάστημα που θα χρειασθεί για την εμπέδωση των νέων εναλλακτικών θεσμών αποσυμφόρησης (αποχή, ποινική συνδιαλλαγή, ποινική διαπραγμάτευση), η νομοθετική παρέμβαση για την επαναφορά του μονομελούς εφετείου ως δικαστηρίου ουσίας κρίθηκε ως επιβεβλημένη τουλάχιστον για το μεταβατικό στάδιο της αποδοχής και αποτελεσματικής εφαρμογής των νέων εναλλακτικών θεσμών.

ΕΚΔΙΚΑΣΗ ΕΦΕΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ

Εξόχως προβληματική είναι και η προωθούμενη ρύθμιση του άρθρου 59 του νομοσχεδίου σύμφωνα με την οποία τροποποιείται το άρθρο 110ΚΠΔ ώστε να εκδικάζονται οι εφέσεις κατά αποφάσεων του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου από το Μονομελές Εφετείο.

Δεδομένης της διατήρησης του άρθρου 112 παρ. 2 ΚΠΔ ως έχει, θα οδηγηθούμε στο (σχεδόν) παράδοξο να δικάζονται οι εφέσεις κατά αποφάσεων του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου από περισσότερους δικαστές (από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο) και να δικάζονται οι εφέσεις κατά αποφάσεων του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου από έναν δικαστή, αυτόν του Μονομελούς Εφετείου.

Οι θιασώτες του ποινικού ψεκασμού θα ισχυριστούν ότι δεν υπάρχει κανέναν πρόβλημα ως προς το μεταβιβαστικό αποτέλεσμα των ένδικων μέσων και την μεταβίβαση της υπόθεσης σε ανώτερο δικαστήριο διότι και το Μονομελές Εφετείο είναι ανώτερο δικαστήριο αφού συντίθεται από έναν εφέτη κι όχι από πρωτοδίκες, όπως το Πλημμελειοδικείο. 

Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις στο σχέδιο νόμου της παράταξη της μειοψηφίας της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, η διάταξη αυτή παραβιάζει και το 7ο Πρόσθετο Πρωτόκόλλο της ΕΣΔΑ, το οποίο απαιτεί την εκδίκαση ένδικων μέσων από ανώτερο δικαστήριο, αλλά και την αρχή της δίκαιης δίκης. Και ανώτερο δικαστήριο δεν είναι μόνο εκείνο στο μετέχουν υψηλόβαθμοι δικαστές αλλά και τουλάχιστον ίσοι σε αριθμό ή περισσότεροι από το δικαστήριο το πρωτοδίκως δικάσαν δικαστήριο:

4) Παραβίαση των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας  μας για εκδίκαση της έφεσης από «ανώτερο δικαστήριο». Το άρθρο 14 παρ. 5 ΔΣΑΠΔ, που κυρώθηκε από τη χώρα μας με τον Ν. 2462/1997, ορίζει ότι «κάθε πρόσωπο που κρίνεται ένοχο για παράβαση έχει δικαίωμα η απόφαση περί ενοχής και καταδίκης του να εξεταστεί από ανώτερο δικαστήριο», ενώ και το άρθρο 2 παρ. 1 του 7ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, που κυρώθηκε από τη χώρα μας με τον Ν. 1705/1987, ορίζει ότι «κάθε πρόσωπο που καταδικάστηκε για αξιόποινη πράξη από δικαστήριο, έχει το δικαίωμα της επανεξέτασης από ανώτερο δικαστήριο της απόφασης με την οποία κηρύχθηκε ένοχος ή της απόφασης με την οποία του επιβλήθηκε ποινή». Αυτές οι υπερνομοθετικής ισχύος διατάξεις προβλέπουν ρητά ότι το δικαστήριο του ενδίκου μέσου (της έφεσης, με την οποία επανακρίνεται επί της ουσίας η υπόθεση) πρέπει να είναι ανώτερο εκείνου που εξέδωσε την προσβαλλόμενη πρωτόδικη απόφαση. Αν και η ακριβής έννοια του «ανώτερου δικαστηρίου» δεν απασχόλησε την νομολογία του ΕΔΔΑ, προφανώς διότι κανένα κράτος δεν διανοήθηκε να προβλέψει ότι οι εφέσεις θα εκδικάζονται από ισόβαθμο ή κατώτερο δικαστήριο, παγίως γίνεται δεκτό στη θεωρία ότι η συγκρότηση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου είναι σύμφωνη με τις πιο πάνω προβλέψεις, όταν αυτό συγκροτείται είτε από ανώτερους κατά βαθμό δικαστές και πάντως σε αριθμό τουλάχιστον ίσο με εκείνο του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου είτε από περισσότερους (έστω και ομοιόβαθμούς) σε αριθμό δικαστές (βλ. προς αυτή την κατεύθυνση Ν.Ανδρουλάκη, θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης, γ΄ έκδ. (2007), αριθ. 352, σελ. 241, τον ίδιο, ο δεύτερος βαθμός δικαιοδοσίας επί των κακουργημάτων, ΠοινΧρ (ΚΒ/1972), σελ. 417 επ., Α.Καρρά, ποινικό δικονομικό δίκαιο, 6η έκδ. (2019), σελ. 817, Λ.Μαργαρίτη, ένδικα μέσα στον Νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, 2022, σελ. 27-28, τον ίδιο, ο νέος ΚΠΔ (επιμέλεια Λ.Μαργαρίτη), 2020, εισαγωγικές παρατηρήσεις στα άρθρα 462-524, αριθ. 16, σελ. 24). Το ΣχΝ δεν σέβεται την αρχή της δίκαιης δίκης, ειδικότερη έκφραση της οποίας είναι και η εκδίκαση των ποινικών υποθέσεων σε δεύτερο βαθμό από ανώτερο δικαστήριο, καθώς οι πρωτόδικες αποφάσεις του τριμελούς πλημμελειοδικείου θα εκδικάζονται από το μονομελές εφετείο (δηλ. από δικαστήριο με μικρότερο αριθμό δικαστών σε σχέση με το πρωτοβάθμιο), ενώ το πρόβλημα γίνεται εντονότερο στις αποφάσεις του τριμελούς εφετείου, οι οποίες θα εκδικάζονται από το ίδιο δικαστήριο.

Συνοψίζοντας, σε ό,τι αφορά στο Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων, τα οποία πλέον θα δικάζουν και τις εφέσεις κατά αποφάσεων του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου (μονομελής σύνθεση δηλαδή, αντί του Τριμελούς Εφετείου) πρόκειται για τροποποίησεις αντάξιες ενός τριτοκοσμικού κράτους όπως είναι η Ελλάδα, οι οποίες (τροποποιήσεις) βρίσκονται σε αντίθεση με το άρθρο 97 του Συντάγματος, πλήττουν το ήδη καταρρακωμένο κράτος δικαίου, παρέχουν λιγότερα εχέγγυα ορθής απονομής της δικαιοσύνης και περιορίζουν τα υπερασπιστικά δικαιώματα. 

Τα ίδια ισχύουν και σε ό,τι αφορά στην συρρίκνωση της ύλης (επί της ουσίας κατάργηση) της αρμοδιότητας του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου. Στον βωμό της δήθεν επιτάχυνσης των δικών ενώπιον τω ποινικών δικαστηρίων, υποβαθμίζεται ποιοτικά η διαδικασία στο ακροατήριο. 

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΠΕΝΤ. ΕΦΕΤΕΙΟΥ - ΕΚΔΙΚΑΣΗ ΕΦΕΣΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΙΜ. ΕΦΕΤΕΙΟ

Περαιτέρω, με το άρθρο 60 του νομοσχεδίου, καταργείται το Πενταμελές Εφετείο το οποίο δίκαζε τις εφέσεις κατά αποφάσεων του Τριμελούς Εφετείου. Οι εφέσεις κατά των αποφάσεων του Τριμελούς Εφετείου θα εκδικάζονται από το ίδιο το Τριμελές Εφετείο, με την μόνη διαφορά ότι θα προεδρεύει αρχαιότερος πρόεδρος εφετών.

Θεωρούμε ότι είναι "καραμπινάτη" η παραβίαση του 7ου Πρόσθετο Πρωτόκόλλο της ΕΣΔΑ, το οποίο απαιτεί την εκδίκαση ένδικων μέσων από ανώτερο δικαστήριο, με την διάταξη αυτή. Εν προκειμένω δεν αλλάζει καν ο δικαστικός σχηματισμός ο οποίος θα δικάζει τις εφέσεις αυτές καθώς Τριμελές Εφετείο κρίνει σε πρώτο βαθμό, Τριμελές Εφετείο κρίνει και σε δεύτερο βαθμό την (πρωτόδικη) απόφαση του... Τριμελούς Εφετείου. 

Η υπό ανωτέρου δικαστηρίου εκδίκαση των ένδικων μέσων θεωρούνταν δεδομένη και δεν αμφισβητήθηκε ούτε υπό το καθεστώς του Κώδικα Ποιν. ΔΙκονομίας του 1834 *

* Κων. Κωστής (1883), "Εγχειρίδιον της Ποινικής Δικονομίας", 2η έκδοση, σελ. 608)

Σε κάθε όμως περίπτωση, πρόκειται για καταπληκτικής εμπνέυσεως διάταξη η οποία ταιριάζει απόλυτα σε μια μπανανία. 

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΟΔΙΚΕΙΟΥ - ΦΥΛΑΚΗ ΕΞ ΕΝΟΣ

Με το άρθρο 61 του νομοσχεδίου προτείνεται η, έως της κατάργησής του, συρρίκνωση της ύλης του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου (άρθρο 112ΚΠΔ) και προβλέπεται ότι όλα τα πλημμελήματα θα δικάζονται, εκτός από μερικές εξαιρέσεις, από το Μονομελές Πλημμελειοδικείο (115ΚΠΔ). 

Μέχρι σήμερα, το Τριμελές Πλημμελειοδικείο δίκαζε τα λεγόμενα "βαριά πλημμελήματα" ήτοι αυτά για τα οποία απειλούνταν η πραγματική έκτιση ποινής στις φυλακές ώστε η πολυμελής σύνθεση να παρέχει αυξημένες εγγυήσεις ορθοκρισίας. Επιπλέον, εκδίκαζε τις εφέσεις κατά αποφάσεων του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου.

Με την προτεινόμενη διάταξη, όλα τα πλημμελήματα θα δικάζονται από το Μονομελές Πλημμελειοδικείο και κατ' εξαίρεση θα δικάζονται από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο σε πρώτο  βαθμό 

α) τα πλημμελήματα του 12ου κεφαλαίου του ΠΚ (εγκλήματα σχετικά με την υπηρεσία) και 

β) η ανθρωποκτονία από αμέλεια 302ΠΚ. 

Η "φυλακή εξ ενός" θα γίνει ο κανόνας, δηλαδή ένας και μόνο ένας δικαστής θα στέλνει μαζικά κόσμο στις φυλακές. Παράλληλα, η αρμοδιότητα του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου να δικάζει εφέσεις μετατίθεται στο Μονομελές Εφετείο. Ολοκληρώνεται έτσι η απογύμνωση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου το οποίο περίπου καταργείται.

"Μα είστε κατά της ταχείας εκδίκασης των ποινικών υποθέσεων?" θα ακούσουμε από τα πρωινάδικα σε λίγες μέρες. 

Πρόκειται για ακόμα μία ρύθμιση αφρικανικού τύπου η οποία απομειώνει τις εγγυήσεις ορθικρισίας και ασφάλειας δικαίου. Το σκηνικό που διαμορφώνεται είναι λες και η χώρα έχει εισέλθει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαιτούνται εξαιρετικά δικαστήρια.

2. Κατάργηση της προκαταρκτικής εξέτασης στα πλημμελήματα

Συνέπεια της συρρίκνωσης της ύλης του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου με το άρθρο 61 του νομοσχεδίου και την ταυτόχρονη μετάθεση του συνόλου σχεδόν των πλημμελημάτων στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο είναι ότι δεν θα είναι πλέον υποχρεωτική η προκαταρκτική εξέταση, κατά 43 παρ. 1 εδ. β' ΚΠΔ, για τα πλημμελήματα. 

Η ρύθμιση είναι αδιανόητα τριτοκοσμική και στερεί όχι μόνο από τον ύποπτο υπερασπιστικά δικαιώματα αλλά στερεί δικαιώματα και από τον παριστάμενο για την υποστήριξη της κατηγορίας (θύμα). Και τούτο διότι η προκαταρκτική εξέταση περιλαμβάνει την διενέργεια αποδείξεων και ανακριτικών πράξεων. Επομένως, οι διάδικοι στερούνται δικαιώματα όπως για παράδειγμα να αιτηθούν την διεξαγωγή μιας πραγματογνωμοσύνης ή μιας αυτοψίας. 

Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο επικίνδυνα αν συνδυαστεί με τις ρυθμίσεις οι οποίες προβλέπουν την πραγματική έκτιση ποινής για κάθε πλημμέλημα. Ο κατηγορούμενος θα οδηγείται στο ακροατήριο και από εκεί στην φυλακή χωρίς να έχει καμία ευκαιρία να ακουστούν οι ισχυρισμοί του στην προδικασία, εξαφανίζοντας με τον τρόπο αυτό το δικαίωμα ακρόασης. 

Πραγματική έκτιση για πλημμελήματα και εξάλειψη προκαταρκτικής εξέτασης είναι μια νομική βόμβα στα θεμέλια του δικαιϊκού μας συστήματος.

Ακόμα πιο σοκαριστικό είναι ότι η διάταξη αυτή δεν συμβαδίζει ούτε με τον διακηρυγμένο στόχο της κυβέρνησης περι δήθεν επιτάχυνσης της δικαιοσύνης. Η προκαταρκτική εξέταση συμβάλει στην σε βάθος διερεύνηση του εγκλήματος και στην συγκέντρωση αποδεικτικού υλικού. Η απάλειψή της θα οδηγήσει σε ακόμα πιο σαθρές δικογραφίες. Ταυτόχρονα όμως, η προκαταρκτική εξέταση μπορεί να αποσυμφορήσει τα πινάκια των ποινικών δικαστηρίων και υποθέσεις οι οποίες δεν πρέπει να οδηγηθούν στο ακροατήριο, αρχειοθετούνται. Γιατί λοιπόν ο Φλωρίδης, δήθεν ταγμένος στην ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης, αντί να ενισχύσει την προκαταρκτική την καταργεί? 

Τουλάχιστον, παραμένει (ακόμα) σε ισχύ η διάταξη του 30ΚΠΔ σύμφωνα με την οποία ο εισαγγελέας πλημμελειοδικών έχει το δικαίωμα να διενεργεί προκαταρκτική εξέταση για κάθε έγκλημα. 

3. Περιορισμός εξέτασης μαρτύρων στο ακροατήριο

Με το άρθρο 63 του νομοσχεδίου καταργείται το δικαίωμα των διαδίκων να εξετάζουν αστυνομικούς ως μάρτυρες στο ακροατήριο (215ΚΠΔ).

Η διάταξη προβλέπει την προσθήκη παρ. 5 στο άρθρο 215ΚΠΔ ως εξής:

5. Αστυνομικοί και λοιποί προανακριτικοί υπάλληλοι που έχουν καταθέσει στην προδικασία δεν καλούνται στο ακροατήριο αλλά αναγιγνώσκονται οι καταθέσεις τους. Ο εισαγγελέας και το δικαστήριο μπορούν κατ’ εξαίρεση να παραγγείλουν την κλήτευσή τους, αν η εξέτασή τους στο ακροατήριο είναι αναγκαία για την ασφαλή διάγνωση της κατηγορίας.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 25):

Η προσθήκη της παρ. 5 κρίθηκε επιβεβλημένη και θεωρείται πως θα συμβάλλει τόσο στην επιτάχυνση της ποινικής δίκης που συνίσταται στη συντομότερη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας και στην αποφυγή αναβολών οφειλομένων στην απουσία μαρτύρων, όσο και στην αποφυγή της υποστελέχωσης υπηρεσιών μέσω της άσκοπης και δαπανηρής για το δημόσιο, μετακίνησης αστυνομικών ή άλλων προανακριτικών υπαλλήλων, που έχουν ήδη καταθέσει ενόρκως κατά την προδικασία για ζητήματα που άπτονται της εκκρεμούς κατηγορίας και στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, δεν έχουν να εισφέρουν αποδεικτικά, τίποτα το επιπρόσθετο. Για τις εξαιρετικές περιπτώσεις που ο εισαγγελέας ή το δικαστήριο κρίνουν πως η εξέτασή τους στο ακροατήριο είναι αναγκαία για την ασφαλή διάγνωση της αλήθειας, η διάταξη επιφυλάσσει τη δυνατότητα κλήτευσής τους.

Αρχικά, πρέπει να επισημανθεί το κωμικοτραγικό ότι από την αρχή της υποχρέωσης για μαρτυρία (209ΚΠΔ) δεν εξαιρείται, κατά το 215ΚΠΔ, ούτε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αλλά με την προτεινόμενη ρύθμιση εξαιρούνται οι αστυνομικοί και οι προανακριτικοί υπάλληλοι!!

Η εξέταση των μαρτύρων στο ακροατήριο επιβάλλεται αφενός από την αρχή της προφορικότητας της διαδικασίας και την αρχή της αμεσότητας των αποδεικτικών μέσων και αφετέρου από το υπερασπιστικό δικαίωμα για την εξέταση της αξιοπιστίας του μάρτυρα. 

Η φυσική παρουσία των μαρτύρων στην δια ζώσης διαδικασία στο ακροατήριο συμβάλλει στην ορθότερη διάγνωση της υπόθεσης, είναι κρίσιμη για την ανακάλυψη της ουσιαστικής αλήθειας και θέτει στην ίδια του δικαστή κρίση & αντίληψη την αξιοπιστία αυτού. Περαιτέρω, με αυτήν συντελείται το αυτονόητο (?) υπερασπιστικό δικαίωμα του κατηγορουμένου να θέτει ερωτήσεις στους μάρτυρες και να αμφισβητεί την αξιοπιστία τους. 

Πολλώ δε μάλλον αν η διάταξη αυτή τεθεί υπό το πρίσμα του άρθρου 92 παρ. 1 ΚΠΔ σε συνδυασμό με την διάταξη του 220 παρ. 2 ΚΠΔ, σύμφωνα με τις οποίες η μή δυνατότητα παράστασης του διαδικού μετά του συνηγόρου του στην εξέταση μάρτυρα κατά την προδικασία, αντισταθμίζεται από την επ' ακορατηρίω παρουσία και εξέτασή του. Τί θα γίνει λοιπόν στις περιπτώσεις αυτές κατά τις οποίες, όχι μόνο ο κατηγορούμενος αλλά και οι υπόλοιποι διάδικοι δεν θα έχουν την δυνατότητα να εξετάσουν τους μάρτυρες αυτούς ούτε στην προδικασία ούτε και στο ακροατήριο και κατ' επέκταση να θέσουν σε δοκιμασία την αξιοπιστία του μάρτυρα?

Σύμφωνα με τον Καρρά*:

Σύμφωνα με τη διάταξη του εδ. β ́ της παρ. 4 του άρθρου 357 η κατάθεση του μάρτυρα, που λήφθηκε στην προδικασία, δεν διαβάζεται. Με τη βασική αυτή διάταξη επιδιώκεται η αμεσότητα στη λήψη των μαρτυρικών καταθέσεων, έτσι ώστε ο δικαστής να έχει άμεση προσωπική αντίληψη όσων καταθέτει ο μάρτυρας· η ανωτέρω, δηλαδή, διάταξη απορρέει, αλλά και συγχρόνως -μαζί με άλλες- θεμελιώνει την αρχή της αμεσότητας, εφόσον ο δικαστής έρχεται ο ίδιος σε άμεση προσωπική επαφή με τον μάρτυρα, ώστε να μπορέσει να σχηματίσει δική του αντίληψη για την αξιοπιστία του μάρτυρα, όπως άλλωστε επιβάλλεται και από τη διάταξη του άρθρου 177

*Αργ. Καρράς (2019) "Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο" 6η Έκδοση, σελ. 727

Προκαλεί αμηχανία να πρέπει να υπερασπιστούμε δικονομικούς κανόνες και αρχές που θεωρούνταν δεδομένες εδώ και αιώνες. Οι ανωτέρω αρχές ούτε επί του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 1834 δεν αμφισβητήθηκαν. 

Γράφει ο Κωνσταντόπουλος* (1896):

Έτερος θεμελιώδης κανών της επ' ακροατηρίω διαδικασίας είναι ότι γίνεται δια ζώσης [..]. Η προφορική εκτύλιξις, εξέλεγξις και συζήτησις των αποδείξεων εθεωρήθη ως ουσιωδώς συντελούσα εις ανακάλυψιν της αληθείας, διότι παρέχει εις τον δικαστήν την ευκαιρίαν να ακούση τους μάρτυρας και τους κατηγορουμένους και να ζητήση παρ' αυτών πάσαν αναγκαίαν εξήγησιν και διασάφησιν και διότι ο προφορικός λόγος παράγει εις την συνείδησιν εντυπώσεις ζωηροτέρας και ασφαλεστέρας των υπό της απλής αναγνώσεως των εγγράφων παραγομένων

*Κ. Π. Κωνσταντόπουλος (1896), "Ερμηνεία της Ελληνικής Ποινικής Δικονομίας", 2η έκδοση, Τ2, σελ. 29

Αλλά και κατά τον Σαρίπολο* (1871):

Ως προς τον κατηγορούμενον δε τοσούτον σπουδαίον εθεώρησεν αυτό (σ.σ.: εξακρίβωση της αλήθειας), ώστε ειδικάς ανέγραψε διατάξεις εν μεν άρθρ. 385, ότι δει τον πρόεδρον κατά πάσαν μαρτυρίαν ερωτάν τον κατηγορούμενον ή τον τούτου συνήγορον μη τι έχη παρατηρήσαι ή υπομνήσαι κατ' αυτής, ην δ' άρθ. 386, ότι ού μονον το δικαίωμα της επερωτήσεως δέδοται τω εν αιτία και τω συνηγόρω αυτού αλλά και επιτρέπεται αυτοίς ίνα απαγγέλωσι πάσα μέμψιν κατά του μάρτυρος και της μαρτυρίας αυτού, συγχωρείται δε τούτο, καθόσον από της ηθικότητος του μάρτυρος εξηρτάται το αξιόπιστον της μαρτυρίας αυτού.

*Νικ. Σαρίπολος (1871), "Σύστημα της εν Ελλάδι ισχυούσης ποινικής νομοθεσίας", Τ5, σελ. 243

Αλλά τί ήξεραν ο Σαρίπολος, ο Κωστής κ.α. που δεν το ξέρουν καλύτερα ένας Φλωρίδης και τα πρωινάδικα ως και ο όχλος των λαϊκιστών του ποινικού δικαίου? 

4. Επαναφορά παραβόλου έγκλησης - Εικονική μείωση εγκληματικότητας

Με το άρθρο 55 του νομοσχεδίου επαναφέρεται η υποχρέωση καταβολής παραβόλου 100 ευρώ για την κατάθεση έγκλησης, η οποία είχε καταργηθεί με τον νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 2019. 

Με την διάταξη αυτή σκοπείται ο περιορισμός του συνταγματικά κατοχυρωμένου του δικαιώματος παροχής έννομης προστασίας και τίθενται δυσχέρειες στην καταγγελία του εγκλήματος με αποτέλεσμα όχι την μείωση της εγκληματικότητας αλλά την μη καταγραφή της και την εικονική μείωσή της. Θα βασιστούν σε αυτήν την εικονική μείωση για να ισχυριστούν ότι το νομοσχέδιο πέτυχε τον σκοπό της μείωσης (τουλάχιστον) της χαμηλής εγκληματικότητας.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 22) του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Ν 4620/2019):

Μικρές διορθωτικές επιλογές περιέχει το Σχέδιο του νέου Κώδικα αποκλειστικά σε εκείνες τις περιπτώσεις που διάβρωναν τον δημόσιο χαρακτήρα της ποινικής δίωξης, δυσχεραίνοντας την καταγγελία του εγκλήματος. Τέτοια περίπτωση λ.χ. θεωρήθηκε η διάταξη του προηγούμενου νομικού καθεστώτος του άρθρου 42 παρ. 4 που εξαρτούσε το παραδεκτό της μήνυσης από την κατάθεση συγκεκριμένου παραβόλου υπέρ του Δημοσίου, η οποία για αυτόν τον λόγο απαλείφτηκε.

 5. Εισπρακτικές διατάξεις

Με το άρθρο 52 του νομοσχεδίου, τροποποιείται το άρθρο 17ΚΠΔ και πλέον θα απιτείται παράβολο 120 ευρώ για το παραδεκτό αίτησης εξαίρεσης.

Με το άρθρο 55 του νομοσχεδίου τροποποιείται το άρθρο 51ΚΠΔ και επαναφέρεται η υποχρέωση καταβολής παραβόλου 100 ευρώ για την κατάθεση έγκλησης, η οποία είχε καταργηθεί με τον νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 2019. Με την διάταξη αυτή σκοπείται ο περιορισμός του συνταγματικά κατοχυρωμένου του δικαιώματος παροχής έννομης προστασίας. 

Με το άρθρο 56 του νομοσχεδίου τροποποιείται το άρθρο 52ΚΠΔ και αυξάνεται το ύψος του παραβόλου της προσφυγής κατά της απορριπτικής διάταξης της εγκλήσεως, στα 350 ευρώ, από τα 250 ευρώ που είναι σήμερα.

Με το άρθρο 72 του νομοσχεδίου, τροποποιείται το άρθρο 322 παρ. 2 ΚΠΔ και αυξάνεται στα 350 ευρώ το ύψος του παραβόλου της προσφυγής κατά απευθείας κλήσης, από τα 150 ευρώ που είναι σήμερα. 

Με την διάταξη του άρθρου 76 του νομοσχεδίου τροποποιείται το άρθρο 349ΚΠΔ και θεσμοθετείται παράβολο ύψους από 80 έως 200 ευρώ για να υποβληθεί παραδεκτώς το αίτημα για αναβολή.

Με την διάταξη του άρθρου 82 του νομοσχεδίου τροποποιείται το άρθρο 577ΚΠΔ και αναπροσαρμόζονται προς τα πάνω τα έξοδα της ποινικής δίκης ενώ για πρώτη φορά γίνεται απαράδεκτη σύνδεσή με το αν η προδικασία υπήρξε δαπανηρή για το δημόσιο, ιδίως λόγω της μακροχρόνιας διάρκειας διεξαγωγής της δίκης ή της κυρίας ανακρίσεως, της διενέργειας πραγματογνωμοσύνης και των κλήσεων σημαντικού αριθμού μαρτύρων. Όποιος θέλει να υπερασπιστεί τον εαυτό του θα πρέπει να το σκεφτεί πολύ καλά. Η διάταξη είναι όχι μόνο μεσαιωνική αλλά και επικίνδυνη και σκοπό έχει να αποθαρρύνει τους κατηγορουμένους να υπερασπίζονται προσηκόντως τον εαυτό τους. 

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 29), ο λόγος για τον οποίο γίνεται ακριβότερο ένα υπερασπιστικό δικαίωμα και καθιστά δυσπρόσιτη την πρόσβασή του ενδιαφερόμενου σε αυτό είναι ακριβώς για να τον αποθαρρύνει να το κάνει! Επιπλέον, χαρακτηρίζει εκ των προτέρων άσκοπη, παρελκυστική και καταχρηστική την άσκηση τέτοιας προσφυγής! Με λίγα λόγια, όσοι θέλουν να προσφύγουν κατά απευθείας κλήσης είναι εκ των προτέρων απατεώνες που δεν διαθέτουν κανένα ουσιώδες στοιχείο για να ευδοκιμήσει η προσφυγή τους αλλά το κάνουν καταχρηστικά για να προκαλούν καθυσερήσεις.

Η προτεινόμενη αύξηση του ποσού του παραβόλου υπέρ του δημοσίου που απαιτείται ως προϋπόθεση του παραδεκτού της προσφυγής κατά κλητηρίου θεσπίσματος, αποσκοπεί αφενός μεν, στο να είναι ανάλογο και σε σχετικήαντιστοιχία, το ύψος του ποσού, με τη δαπάνη που προκαλείται στον μηχανισμό της δικαιοσύνης από την άσκοπη κινητοποίηση των λειτουργών και των υπαλλήλων της, με αβάσιμες, παρελκυστικές προσφυγές (που συχνά αποσκοπούν στην περαιτέρω καθυστέρηση της διεξαγωγής της δίκης) αφετέρου δε, στο να αποθαρρύνει από τη διεκπεραιωτική και καταχρηστική κατάθεση του ένδικου βοηθήματος, τους κατηγορούμενους εκείνους, που δεν έχουν στην κατοχή τους ουσιαστικά ή νομικά επιχειρήματα και αποδεικτικά στοιχεία, ικανάνα ανατρέψουν την σε βάρος τους κατηγορία.

6. Κατάργηση υπερασπιστικών δικαιωμάτων

Με το άρθρο 75 του νομοσχεδίου, τροποποιείται η παρ. 2 του 343ΚΠΔ κατά τρόπο τέτοιο ώστε όταν το δικαστήριο προσανατολίζεται σε μεταβολή της κατηγορίας (α) να μην είναι υποχρεωμένο να ενημερώσει τον κατηγορούμενο και (β) να του δίνει κατόπιν αιτήσεως του τον κατά την κρίση του (του δικαστηρίου) "αναγκαίο" χρόνο προετοιμασίας. 

Η επιτάχυνση της ποινικής δίκης μετατρέπεται σε αυτοσκοπό έστω και αν βλάπτονται τα υπερασπιστικά δικαιώματα του κατηγορουμένου και δεν τύχει δίκαιης δίκης.

Ήδη, ακούμε από τα πρωινάδικα να ακούγεται "Ναι αλλά τα δικαιώματα του θύματος ενδιαφέρουν κανέναν? Μόνο με τα δικαιωματα του κατηγρουμένου ασχολείστε". Ακόμα ένα βήμα πιο κοντά στην Αφρική, ακόμα ένα άλμα πιο μακριά από την Ευρώπη και τον δυτικό πολιτισμό.

7. Κατάργηση αναβολής της δίκης

Με την διάταξη του άρθρου 76 του νομοσχεδίου τροποποιείται το άρθρο 349ΚΠΔ έτσι ώστε ουσιαστικά να μην χορηγείται αναβολή. Τίθεται ο κανόνας της μίας αναβολής χάριν της επιτάχυνσης της διαδικασίας, ακόμα και εις βάρος της αρχής της δίκαιης δίκης. Διότι αυτό που ενδιαφέρει (τάχα) τον Φλωρίδη είναι η ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης. 

Στην πραγματικότητα, με την διάταξη αυτή, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη ενεργοποιεί τον κοινωνικό αυτοματισμό και στιγματίζει τους δικηγόρους ως υπευθύνους για τις καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης. Είναι πάντοτε πιο εύκολο για την Κυβέρνηση να εφευρίσκει μπαμπούλες για να κρύψει το γεγονός ότι δεν έχει επενδύσει όσο θα έπρεπε στην ενίσχυση των υποδομών και του ανθρώπινου δυναμικού των δικαστηρίων.

Παράλληλα, με το άρθρο 77 του νομοσχεδίου, καταργείται η παρ. 2 του άρθρου 404ΚΠΔ και αφαιρεί από την κρίση των ενόρκων του ΜΟΔ την εξέταση του αιτήματος αναβολής. Για αυτήν θα αποφασίζουν μόνο οι τακτικοί δικαστές.

Επιπλέον, με το άρθρο 76 του νομοσχεδίου, θεσμοθετείται παράβολο ύψους από 80 έως 200 ευρώ για να υποβληθεί παραδεκτώς το αίτημα για αναβολή. Αν δεν έχεις λεφτά, να κόψεις τον λαιμό σου. Θα δικαστείς, κι ας καταδικαστείς. Κι ας έχεις όλα τα δικαιολογητικά για να στηρίξεις το αίτημα αναβολής.

Ακούγεται ήδη ο όχλος του ποινικού ψεκασμού: "Μα, οι δικηγόροι διαμαρτύρονται ότι δεν έχουν δουλειές και πεινάνε και τώρα θα ζητούν αναβολές επειδή την ίδια ημέρα έχουν 2 δικαστήρια ταυτόχρονα? Σϊγουρα λένε μούφες". 

Ακούγονται και τα φιλικά στην Κυβέρνηση ΜΜΕ, τα οποία θα λειτουργήσουν ως την ανθρώπινη ασπίδα, να λένε: "Μα, η κυβέρνηση δρομολόγησε πρόγραμμα πρόσληψης δικαστικών υπαλλήλων". Θα προσπαθήσουν να μας πείσουν ότι τα δικαστήρια έχουν σύγχρονες υποδομές και κανένα κενό σε ανθρώπινο δυναμικό. 

8. Αύξηση ορίων εκκλητού - κατάργηση δικαιώματος σε έφεση - υποχρεωτική φυλακή

Μια ακόμα αλλαγή που αρμόζει σε κράτος της υποσαχάριας Αφρικής, όπως είναι η Ελλάδα, είναι και εκείνη του άρθρου 79 του νομοσχεδίου με την οποία τροποποιείται το άρθρο 489ΚΠΔ κατά τρόπο που αυξάνονται τα όρια του εκκλητού. 

Η διάταξη αυτή, σε συνδυασμό με τις διατάξεις για την υποχρεωτική έκτιση ποινών & την μη δυνατότητα κάποιων (κυρίως οικονομική) να ασκήσουν αναίρεση, θα έχει ως συνέπεια τον εγκλεισμό περισσότερων στις φυλακές. Σκοπός της διάταξης αυτής είναι η αύξηση του πληθυσμού των φυλακών και το φαγοπότι δημοσίου χρήματος.

Ειδικότερα, έφεση θα επιτρέπεται στον καταδικασθένα:

α) κατά απόφασης Μονομελούς Πλημμελειοδικείου, 

- για ποινή φυλάκισης είναι πάνω από πέντε (5) μήνες (αντί για 2 μήνες που είναι σήμερα)

- χρηματική ποινή πάνω από πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ (αντί για 2.000 ευρώ που είναι σημερα)

- αν καταδικάστηκε σε οποιαδήποτε ποινή που συνεπάγεται την έκτιση άλλης ποινής φυλάκισης που είχε ανασταλεί και είναι μεγαλύτερη από τέσσερις (4) μήνες (αντί των 2 μηνών που είναι σήμερα)

β) κατά της απόφασης του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου και της απόφασης του Μονομελούς Εφετείου για πλημμελήματα (άρθρα 111 παρ. 6), 

- για ποινή φυλάκισης πάνω από οκτώ (8) μήνες (αντί για 4 μήνες που είναι σήμερα)

- χρηματική ποινή πάνω από οκτώ χιλιάδες (8.000) ευρώ (αντί για 3.000 ευρώ που είναι σήμερα)

- σε οποιαδήποτε ποινή που συνεπάγεται την έκτιση άλλης ποινής φυλάκισης που είχε ανασταλεί και είναι μεγαλύτερη από έξι (6) μήνες (αντί για 4 μήνες που είναι σήμερα)

γ) κατά της απόφασης του ΜΟΔ, του Μον. Εφετείου και του Τριμ. Εφετείου

- για ποινή στερητική της ελευθερίας διάρκειας τουλάχιστον τριών (3) ετών για κακούργημα (αντί για 2 έτη που είναι σήμερα)

- τουλάχιστον δύο (2) ετών για πλημμέλημα (αντί για 1 έτος που είναι σήμερα).

9. Στέρηση ανασταλτικού αποτελέσματος έφεσης

Με το άρθρο 80 του νομοσχεδίου τροποποιείται η παρ. 8 του άρθρου 497ΚΠΔ κατά τρόπο ώστε με μόνη την άσκηση ποινικής δίωξης για αδίκημα για το οποίο απειλείται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 3 μηνών να μπορεί να γίνεται άρση της χορηγηθείσας αναστολής. 

Αν δηλαδή κατά την διάρκεια της αναστολής, ασκηθεί μια ποινική δίωξη για συκοφαντική δυσφήμιση, θα μπορεί ο να αίρεται η χορηγηθείσα αναστολή και να οδηγείται ο φερόμενος ως δράστης (πού αλλού) στην φυλακή, χωρίς να είναι ανάγκη καν να καταδικαστεί. Κι αν στο τέλος, αθωωθεί, ας πρόσεχε. Η διάταξη είναι πολλαπλώς προβληματική, αντιτίθεται στο τεκμήριο αθωότητας και τσαλακώνει την αρχή της ενοχής. 

10. Κατ' έφεση δίκη χωρίς μάρτυρες

"Τί έτι χρείαν έχομεν μαρτύρων?" αναφώνησε ο Καϊάφας Υπουργός Δικαιοσύνης και με το άρθρο 81 του νομοσχεδίου καθιστά προαιρετική την κλήτευση μαρτύρων στην κατ' έφεση δίκη, τροποποιώντας σχετικά το άρθρο 500ΚΠΔ. 

Και έτσι απλά, ένας Φλωρίδης καταργεί το δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων που καθιερώνει το άρθρο 6 παρ. 3 περ. δ΄ της ΕΣΔΑ και κατ' επέκταση το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Φυσικά, και η ρύθμση αυτή, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 31) αποσκοπεί στην επιτάχυνση της διαδικασίας, έστω κι αν η Ελλάδα χαρακτηριστεί ανελεύθερο και καταπιεστικό καθεστώς.

11. Δήμαρχοι & Περιφερειάρχες εξαιρούνται από τα αυτόφωρα πλημμελήματα

Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις του άρθρου 59 του νομοσχεδίου, το Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων καθίσταται αρμόδιο για την εκδίκαση πλημμελημάτων των προσώπων ιδιάζουσας δωσιδικίας (σημερινό 111 παρ. 6 ΚΠΔ).

Εκείνο που έχει ενδιαφέρον και σίγουρα υποκρύπτει σκοπιμότητα είναι ότι διατηρείται η ιδιάζουσα δωσιδικία για τα πλημμελήματα Δημάρχων και Περιφερειαρχών κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. 

Η διάταξη με την οποία είχε εισαχθεί αυτή η ρύθμιση ήταν το άρθρο 99 παρ. 1 του Ν. 5003/2022. και μάλιστα υπερψηφίστηκε από όλα τα κόμματα εκτός από το Μέρα25.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 1950:

«δικαιολογείται η παρέκκλισις από των συνήθων κανόνων της δικαιοδοσίας, λόγω της συνυπηρεσίας αυτών μετά των αποτελούντων το συνήθως καθ’ ύλην αρμόδιον δικαστήριον»

Ποια συνηπηρεσία διέκρινε η Κυβέρνηση Μητσοτάκη και θέσπισε την διάταξη αυτή? Από τα πρακτικά της συζήτησης του Ν. 5003/2022 προκύπτει η ευθύτατη ομολογία του Μάκη Βορίδη ότι γίνεται για να αποφεύγουν οι Δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες το αυτόφωρο. Αναφέρεται στα πρακτικά:

"Για τους δημάρχους καθιερώνει την ιδιάζουσα δωσιδικία, που σημαίνει ότι θα δικάζονται τα πλημμελήματα τους από το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων. Αυτό σε μεγάλο βαθμό τους θωρακίζει από την αυτόφωρη διαδικασία".

Διαβάστε περισσότερα για το θέμα στο άρθρο μας Ύποπτη τροποποίηση του Κ.Ποιν.Δικονομίας εξαιρεί Δημάρχους & Περιφερειάρχες από την αυτόφωρη διαδικασία, στο παρά 5' των εκλογών

12. Δικομανία

Με τιςπροτεινόμενες ρυθμίσεις του άρθρου 84 του νομοσχεδίου, τροποποιείται το άρθρο 580ΚΠΔ και προστίθεται η περίπτωση της "δικομανίας". Η έννοια αυτή επιχειρείται να περιγραφεί με εντελώς αόριστες έννοιες και δημιουργεί ανασφάλεια δικαίου. 

1. Τα δικαστικά συμβούλια και τα ποινικά δικαστήρια, όταν αποφαίνονται για υποθέσεις όπου η δίωξη έγινε με έγκληση ή με μήνυση, επιβάλλουν τα δικαστικά έξοδα σε βάρος καθενός από εκείνους που έκαναν τη μήνυση ή την έγκληση, αν κρίνουν ότι η μήνυση ή έγκληση ήταν εντελώς ψευδής και έγινε με δόλο ή βαριά αμέλεια ή από τάση δικομανίας, όπως αυτή προκύπτει από την υποβολή ασυνήθους αριθμού αβάσιμων προηγούμενων μηνύσεων ή εγκλήσεων του ίδιου προσώπου ή ότι παραμορφώθηκαν με αυτήν δολίως τα πράγματα, ώστε να δοθεί στην πράξη βαρύτερος χαρακτηρισμός ή να συμπεριληφθούν στην δίωξη πρόσωπα εντελώς αμέτοχα στην αξιόποινη πράξη. Η απαλλαγή ή η επιβολή πρέπει ειδικά να αιτιολογείται.

Προφανής σκοπός τη διάταξης αυτής είναι να τιμωρηθούν όσοι επιδίδονται σε κοινωνικούς αγώνες ή επιδιώκουν τον καταλογισμό ευθυνών στο καθεστώς. Τί θα γινόταν εάν για παράδειγμα τα σωματεία εργαζομένων στους σιδηροδρόμους, κάθε φορά που διαπιστώνουν ότι δεν πληρούνται οι όροι ασφαλούς λειτουργίας έκαναν μηνύσεις και αυτές αρχειοθετούνταν διότι έθιγαν πρόσωπα τα οποία απολαμβάνουν άτυπης ασυλίας? 

Επίλογος

Η χώρα έχει μπει σε τροχία απομάκρυνσης από τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Επικρατεί στην συνείδηση του κόσμου η αντίληψη ότι όχι μόνο η κυβέρνηση αλλά και οι υπόλοιπες εξουσίες είναι διαβρωμένες.  

Σε ό,τι αφορά στους κώδικες, ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε από το 2019 μέχρι και σήμερα να υπερασπιστεί το έργο των νομοπαρασκευαστικών επιτροπών. Τα στελέχη του εμφανίζονταν αδιάβαστα, άσχετα και ανήμπορα να υπερασπιστούν τα νομοθετήματα που ψήφισαν. Άφησαν αναπάντητο μέχρι και τον ισχυρισμό του όψιμου πολέμιου των κωδίκων, κου. Κοντονή, ότι δεν ψήφισε τους κώδικες του 2019 όταν, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της συζήτησης στην Βουλή, αυτό που έκανε ήταν να καλέσει όλα τα κόμματα να υπερψηφίσουν τους νέους κώδικες. Λες και το 2019, μόλις έχασαν τις εκλογές, υπέστησαν εγκεφαλική βλάβη και ξέχασαν τί είχε προηγηθεί στην διακυβέρνησή τους.   

Ας μην ξεχνάμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ το 2022 υπερψήφισε την τροποποίηση του ΚΠΔ με την οποία εντάχθηκαν Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες στην ιδιάζουσα δωσιδικία, παρά την κυνική ομολογία του Βορίδη ότι αυτό γίνεται για να προστατευθούν από την αυτόφωρη διαδικασία. 

Αν κάτι πρέπει να αναγνωρίσουμε στην Κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι ότι "το έχει" με την οργάνωση. Δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Όταν έφερε τον Ν. 4622/2019 περί επιτελικού κράτους, οι της αντιπολίτευσης γελούσαν ταυτίζοντας τον όρο "επιτελικό" με την ανικανότητα. Όταν ήθελαν να χλευάσουν την ανικανότητα της Κυβέρνησης Μητσοτάκη, αναφέρονταν υποτιμητικά στο "επιτελικό κράτος". Κανείς δεν φαίνεται να έκατσε να διαβάσει τί ακριβώς έστησε ο Μητσοτάκης με τον Ν 4622/2019. Κατάφερε να στήσει ένα παρασύνταγμα με το οποίο συγκέντρωσε την εκτελεστική εξουσία στο πρόσωπό του. Πιθανότατα θα ήθελε να είναι Πρόεδρος σε ένα προεδρικό σύστημα, όπως έκανε ο Ερντογάν. Επειδή όμως δεν μπορούσε να αλλάξει το Σύνταγμα ως προς το Πολίτευμα, το έκανε δια της τεθλασμένης. Ο Μητσοτάκης, με τον νόμο για το επιτελικό κράτος, απογύμνωσε το Υπουργικό Συμβούλιο από την νομοθετική πρωτοβουλία, η οποία γίνεται μεσω των δορυφόρων του Μαξίμου που έχουν εγκατασταθεί στα Υπουργεία. Δεν έχουμε την ψευδαίσθηση ότι ένας Φλωρίδης ήταν ο συντάκτης του επίμαχου νομοσχεδίου για τον ΠΚ και τον ΚΠΔ. 

Η δημοκρατική αντιπολίτευση θα έπρεπε να στέκεται εμπόδιο στις αυτοκρατορικές ορέξεις του Μητσοτάκη. Αντιθέτως, κάθε κόμμα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης κοιτάζει το "κουτάκι" της και το πώς θα εμφανιστεί ως η "αξιόπιστη", "σοβαρή", "μαχητική" αντίπολίτευση. Αντιπολίτευση με μπλέ και πράσινους κόκκους κατά των σκληρών λεκέδων. Η στάση τους αυτή είναι ενδεικτική του πόσο αδιαφορούν για την κοινωνία. Είναι απολύτως λογικό να εκμεταλλευτεί το κενό αυτό η Κυβέρνηση Μητσοτάκη και να κάνει ό,τι θέλει. 

Μόνη λύση που απομένει είναι να εκθέτουν τα πεπραγμένα της Κυβέρνησης στο εξωτερικό. Να αναδεικνύουν τις καθεστωτικές πρακτικές της σε κάθε ευκαιρία. Η φωτιά που βάζει ένας Φλωρίδης στα θεμέλια των αρχών της φιλελεύθερης δημοκρατίας είναι πολύ σημαντικό ζήτημα για να μείνει στα αζήτητα. Πρέπει να διεθνοποιηθεί. Πρέπει να καταγγελθεί σε διεθνείς πολιτικούς οργανισμούς, σε διεθείς ενώσεις δικηγόρων και δικαστικών λειτουργών και διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς. 

Το φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ

UPDATE 10.01.2024: Αναρωτηθήκαμε στο άρθρο μας αυτό γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ, τόσο καιρό, δεν υπερασπίστηκε τον Ποινικό Κώδικα του 2019. Η απάντηση φαίνεται να είναι ότι τα έχουν χαμένα και δεν ξέρουν τί τους γίνεται. Ο τομεάρχης δικαιοσύνης του ΣΥΡΙΖΑ Ιω. Σαρακιότης, έλεγε ενώπιον της Βουλής στις 16 Δεκεμβρίου 2023 ότι η ΝΔ έχει ήδη τροποποιήσει 6 φορές τον κώδικα και πάει για την 7η τροποποίηση. Ο ίδιος, στις 8 Ιανουαρίου 2024 είπε ότι η ΝΔ έχει ήδη τροποποιήσει τον κώδικα 7 φορές και πάει για την 8η τροποποίηση. Βέβαια, όπως αναφέρουμε και παραπάνω, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, από τον Ιούλιο του 2019 που ανέλαβε την διακυβέρνηση μέχρι και σήμερα, έχει τροποποιήσει ήδη 13 φορές τον Ποινικό Κώδικα (Ν. 4619/2019) και 17 φορές τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Ν. 4620/2019) κι όχι 6 ή 7 φορές όπως ανακριβώς λέει ο Τομεάρχης Δικαιοσύνης του ΣΥΡΙΖΑ. 

Δείτε σχετικά τα άρθρα μας Ιστορικό Τροποποιήσεων του Ποινικού Κώδικα & Ιστορικό τροποποιήσεων του Κ. Ποιν. Δικονομίας

Εμείς, ήδη από 18 Δεκεμβρίου 2023 το επισημάναμε στο twitter στον κύριο Σαρακιώτη ότι λέει ανακρίβειες αλλά για κάποιο λόγο επιμένει στις ανακρίβειες. 

Πώς λοιπόν θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να υπερασπιστεί τον ΠΚ του 2019? Εδώ δεν ξέρουν τί τους γίνεται με τις τροποποιήσεις που έκανε η ΝΔ από το 2019 και ύστερα. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να έχει καθημερινά στην επικαιρότητα το έκτρωμα Φλωρίδη. Θα έπρεπε να εξηγήσει στον κόσμο το κακό που έρχεται. Η απραξία τους δείχνει ότι δεν έχουν έχουν βάλει μυαλό. Τεμπελιά και προχειρότητα. 

Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Έλενα Ακρίτα, ανέβασε μία φωτογραφία από την "σύσκεψη" του ΣΥΡΙΖΑ για το νομοσχέδιο Φλωρίδη. Έκαναν "σύσκεψη" για ένα νομοθέτημα 110 σελίδων σε ένα άδειο τραπέζι. Δεν έχουν κάνει κινητοποίηση στην κοινωνία για το έκτρωμα που έρχεται, δεν το έχουν αποδομήσει λέξη προς λέξη και παριστάνουν στον φακό ότι κάνουν συνόδους κορυφής. Μόνο σαν ανέκδοτο μπορεί να ληφθεί υπόψη αυτό το θλιβερό θέαμα. 

Όμως, δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι η απραξία τους οφείλεται μόνο στην τεμπελιά και στην ανοργανωσιά. Δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι έχουμε ήδη επισημάνει στον Τομεάρχη Δικαιοσύνης έναν πλήρη κατάλογο με τις τροποποιήσεις του κώδικα και παρόλα αυτά  αυτός επιμένει να αναφέρει ανακριβή αριθμό τροποποιήσεων. Εκτίμησή μας είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θέλει. Το γιατί θα φανεί.

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ο επιστημονικός κόσμος για το Νομοσχέδιο

UPDATE 16.12.2023: O Δικηγορικός Σύλλογος Ροδόπης διοργάνωσε επιστημονική ημερίδα για τις προτεινόμενες αλλαγές στους κώδικες. Μπορείτε να δείτε το σχετικό βίντεο εδώ. Όπως θα διαπιστώσετε, οι επιφυλάξεις που διατυπώνουμε στο άρθρο αυτό, εκφράζονται και από τις επιστημονικές ενώσεις. 

UPDATE 21.12.2023: Δείτε το άρθρο μας Ποινική αποικία - Υπόγα και λάσπη

Η Ένωση Εισαγγελέων Ελλάδος διοργάνωσε διαδικτυακή εκδήλωση για τις επικείμενες αλλαγές την Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου 2023. Μπορείτε να βρείτε το βίντεο της εκδήλωσης εδώ.

Η Ελληνική Εταιρεία Ποινικού Δικαίου και η Ένωση Ελλήνων Ποινικολόγων διοργάνωσε Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου 2023 στην Αίθουσα Εκδηλώσεων «Μιχάλης Ζαφειρόπουλος» του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών δημόσια συζήτηση, με θέμα: «Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης: Αναμόρφωση ή παραμόρφωση του ποινικού συστήματος;». Μπορείτε να βρείτε το βίντεο της εκδήλωσης εδώ. 

Ημερίδα αντι-διαβούλευσης για τους νέους Κώδικες πραγματοποιήθηκε τη  Δευτέρα 18 Δεκεμβρίου, στην αίθουσα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Μπορείτε να βρείτε το βίντεο της εκδήλωσης εδώ.

Ημερίδα του Δικηγορικού Συλλόγου Πατρών, 18-12-2023: Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις των ΠΚ και ΚΠΔ. Μπορείτε να βρείτε το βίντεο της εκδήλωσης εδώ. 

UPDATE 02.01.2024:

Κατά του νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης καθηγητές των νομικών σχολών της χώρας

Οι θέσεις μας επί του Σχεδίου Νόμου είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:

Πολλές διατάξεις του Σχεδίου εγείρουν σοβαρά ζητήματα συμβατότητας με τις διατάξεις του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ και υπονομεύουν τον φιλελεύθερο χαρακτήρα του ουσιαστικού και δικονομικού ποινικού δικαίου.

Το Σχέδιο Νόμου δεν αποτελεί προϊόν σοβαρής επεξεργασίας μιας ειδικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής με σύμμετρη εκπροσώπηση όλων των φορέων (πανεπιστημιακών, δικαστικών λειτουργών, δικηγόρων), όπως παγίως συνηθίζεται και επιβάλλεται σε περιπτώσεις δομικών αλλαγών στα βασικά ποινικά νομοθετήματα. Περαιτέρω, οι προτεινόμενες αλλαγές δεν τεκμηριώνονται με ερευνητικά και στατιστικά δεδομένα σε σχέση με την πρακτική εφαρμογή του νέου Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Ειδικότερα:

Α. Στο πεδίο του ουσιαστικού ποινικού δικαίου, οι προβλεπόμενες τροποποιήσεις ανατρέπουν την ισορροπία και συνοχή του συστήματος ποινών αφενός με την αλόγιστη επίταση των ποινών και των όρων έκτισής τους με το ψευδο-εμπειρικό επιχείρημα της «ατιμωρησίας» και αφετέρου με την αντισυνταγματική πρόβλεψη γενικής δήμευσης. Δεν εξηγείται εν τούτοις γιατί όλα τα μέτρα «αυστηροποίησης» που έχουν ληφθεί την τελευταία τετραετία δεν έχουν εισφέρει στον περιορισμό της εγκληματικότητας. Η τιμωρητικότητα, ως επιλογή αντεγκληματικής πολιτικής, δεν είναι πρόσφορη απάντηση στην εγκληματικότητα. Μεγάλης κλίµακας εµπειρικές µελέτες έχουν καταδείξει ότι η αποτρεπτική επιρροή στον υποψήφιο δράστη δεν εξαρτάται τόσο από το ύψος της απειλούμενης στο νόμο ποινής όσο από τη βεβαιότητα και την ταχύτητα της επιβολής της (βλ. Α. Ψαρούδα-Μπενάκη (Προβλήµατα της ποινικής δικαιοσύνης στην Ελλάδα και οι νέοι ποινικοί κώδικες, Ποινικά Χρονικά 2020, σελ. 5). Επιβάλλεται, λοιπόν, η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον Ποινικό Κώδικα και τις απειλούμενες ποινές στην αστυνομική πρόληψη και τον εντοπισμό των δραστών, καθώς και στους μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου. 

Β. Στο πεδίο του ποινικού δικονομικού δικαίου, οι προτεινόμενες αλλαγές θίγουν βασικούς πυλώνες της δίκαιης δίκης, της αρχής του κράτους δικαίου και της αναζήτησης της αλήθειας, καθιστώντας προβληματική τη φιλελεύθερη και εγγυητική λειτουργία της ποινικής δίκης.

Οι επιχειρούμενες αλλαγές φέρονται να έχουν ως στόχο την «επιτάχυνση» της ποινικής διαδικασίας, η οποία επιδιώκεται όμως με την περικοπή των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου, τη δυσχέρανση της απρόσκοπτης πρόσβασης των θυμάτων στη Δικαιοσύνη, καθώς και με τον περιορισμό του ελέγχου και της διαφάνειας των διαδικαστικών ενεργειών και των κανόνων ορθής διεξαγωγής της δευτεροβάθμιας δίκης. Στο πνεύμα αυτό εγκαταλείπεται η θεμελιώδης αρχή της αμεσότητας με την πρωτοφανή απαλλαγή των αστυνομικών από την υποχρέωση εμφάνισης και εξέτασης στο ακροατήριο, ενώ η δευτεροβάθμια δίκη αποψιλώνεται από τον επανέλεγχο των αποδεικτικών μέσων. Οι προτεινόμενες αλλαγές δεν συνοδεύονται παντάπασιν από επιστημονική τεκμηρίωση και παροχή στατιστικών στοιχείων για τα τυχόν ελλείματα των σημερινών ρυθμίσεων ή την αναμενόμενη αποτελεσματικότητα των επιλογών του Σχεδίου.

Ενδεικτικώς:

α) Παρακάμπτεται σε μεγάλη έκταση η ενδιάμεση διαδικασία ενώπιον των δικαστικών συμβουλίων και προωθείται η απευθείας παραπομπή πλήθους υποθέσεων στο ακροατήριο εν ονόματι της επιτάχυνσης, μολονότι τα δικαστικά συμβούλια επιτελούν αποδεδειγμένα πολύτιμο φιλτράρισμα των υποθέσεων αποτρέποντας την άσκοπη παραπομπή τους στα βεβαρημένα δικαστήρια. H μέχρι σήμερα εμπειρία δεν επιβεβαιώνει τη θέση ότι με τη μείωση της ύλης των δικαστικών συμβουλίων και την απευθείας κλήση στο ακροατήριο θα επιτευχθεί η επιτάχυνση της εκδίκασης εντός των υπερφορτωμένων πινακίων.

β) Η επιτάχυνση της διαδικασίας αντιμετωπίζεται ως απλό αριθμητικό πρόβλημα, το οποίο προσδοκάται να επιλυθεί με τη δημιουργία μονομελών δικαστηρίων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η συμβολή της συλλογικής διάσκεψης στην έκδοση ορθών αποφάσεων και την ενίσχυση της νομιμοποιητικής βάσης τους. Ακόμη, παραγνωρίζεται ότι ο πολλαπλασιασμός των μονομελών συνθέσεων θα απαιτήσει αντίστοιχο αριθμό αιθουσών, γραμματέων και εισαγγελέων που δεν είναι σήμερα διαθέσιμοι. 

Το Σχέδιο Νόμου φαίνεται να αγνοεί ότι ο σεβασμός των θεμελιωδών κανόνων του ποινικού δικονομικού δικαίου ανήκει στον πυρήνα της δίκαιης δίκης. Σε ένα φιλελεύθερο κράτος δικαίου, η επιτάχυνση της ποινικής διαδικασίας δεν επιτρέπεται να επιχειρείται με τη θυσία θεμελιωδών δικαιωμάτων, τη διεκπεραιωτική διεξαγωγή των δικών και τον περιορισμό του λειτουργικού ρόλου του δικηγόρου. Η – καθόλα επιθυμητή- επιτάχυνση της διαδικασίας πρέπει να επιδιωχθεί με την προώθηση εναλλακτικών διαδικασιών, την καλύτερη οργάνωση και εξειδίκευση διωκτικών και ανακριτικών αρχών, την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας αλλά και την εν γένει βελτίωση των υπαρχουσών δομών.

Το Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης θεωρούμε ότι χρειάζεται ριζική αναμόρφωση, η οποία πρέπει να ανατεθεί σε νομοπαρασκευαστική επιτροπή υψηλού κύρους, ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Κράτους Δικαίου και να καταστεί συμβατό με τις θεμελιώδεις αρχές που διέπουν το φιλελεύθερο ποινικό δίκαιο.

21 Δεκεμβρίου 2023

Αδάμπας Βασίλειος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Αναγνωστόπουλος Ηλίας, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Ανδρουλάκης Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Αποστολίδης Νικόλαος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Αποστολίδου Άννα, Επίκουρη Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Γιαννίδης Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Γιαννούλης Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Δαλακούρας Θεοχάρης, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Δημάκης Αλέξανδρος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Δημήτραινας Γεώργιος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Δημόπουλος Χαράλαμπος, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Ζαχαριάδης Αθανάσιος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Καϊάφα – Γκμπάντι Μαρία, Ομότιμη Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Κοσμάτος Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Κωνσταντινίδης Άγγελος, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Λίβος Νικόλαος, Αφυπ. Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Μπέκας Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Μπιτζιλέκης Νικόλαος, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Ναζίρης Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Νούσκαλης Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Παπακυριάκου Θεόδωρος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Παρασκευόπουλος Νικόλαος, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Πιτσελά Αγγελική, Αφυπ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Πετρόπουλος Βασίλειος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Σάμιος Θωμάς, Λέκτορας Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Σαχουλίδου Αθηνά, Επίκουρη Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Συκιώτου Αθανασία, Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Συμεωνίδης Δημήτριος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Συμεωνίδου – Καστανίδου Ελισάβετ, Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Τζαννετάκη Αντωνία – Ιόλη, Επίκουρη Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Τζαννετής Αριστομένης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Τριανταφύλλου Αναστάσιος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Χαραλαμπάκης Αριστοτέλης, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Χατζηκώστας Κωνσταντίνος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Συνυπογράφουν οι διδάσκοντες ποινικό δίκαιο και εγκληματολογία σε άλλες Πανεπιστημιακές Σχολές της χώρας:

Βιδάλη Σοφία, Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου

Γασπαρινάτου Μαργαρίτα, Επίκουρη Καθηγήτρια Εγκληματολογίας & Αντεγκληματικής Πολιτικής ΔΠΘ

Κουλούρης Νικόλαος, Αναπληρωτής Καθηγητής Σωφρονιστικής Πολιτικής ΔΠΘ

Νικολόπουλος Γιώργος, Καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τσόλκα Όλγα, Επίκουρη Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου

Ανακοίνωση Νομικής Σχολής Αθηνών

Η Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών πληροφορήθηκε το υπό διαβούλευση Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τίτλο «Παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης - Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας», με το οποίο επέρχονται πολλές και ιδιαίτερα σημαντικές αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Η Νομική Σχολή Αθηνών οφείλει να επισημάνει ότι ένα νομοσχέδιο αυτής της εμβέλειας και βαρύτητας θα έπρεπε να έχει αποτελέσει προϊόν εκτεταμένης επεξεργασίας από ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή με συμμετοχή μελών των Νομικών Σχολών της χώρας, αλλά και των λοιπών φορέων οι οποίοι μετέχουν στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης.

Περαιτέρω, η Νομική Σχολή Αθηνών εκφράζει τον έντονο προβληματισμό της για το γεγονός ότι ορισμένες προβλέψεις του νομοσχεδίου δημιουργούν σημεία τριβής με το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και δεν συμβάλλουν απαραίτητα στην αναβάθμιση της ποιότητας της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης.

Η Νομική Σχολή Αθηνών θεωρεί ότι το νομοσχέδιο θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ενδελεχούς επιστημονικού διαλόγου προτού εισαχθεί προς ψήφιση. Για τον σκοπό αυτό προτίθεται να διοργανώσει στο αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα  επιστημονική εκδήλωση στην οποία θα υπάρξει ευρύτατη ανταλλαγή απόψεων για τις διατάξεις του.

Αντιθέσεις ΚρήτηTV: Δικαιοσύνη και Κοινωνία - Ανθρωποκεντρικό Δίκαιο ή "Σωφρονιστική Αποικία";

UPDATE 10.01.2024: 

Ημερίδα από τον Δικηγορικό Σύλλογο Κω, για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα 04/01/2024

UPDATE 16.01.2024: 

Ημερίδα από τον Δικηγορικό Σύλλογο Πειραιώς, για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα 15/01/2024 "Κριτική θεώρηση των προτεινόμενων αλλαγών. Αυστηροποίηση ποινών και αντεγκληματική πολιτική"

UPDATE 18.01.2024: Βρέθηκε η νομοπαρασκευαστική επιτροπή! Δείτε το άρθρο μας Ποινικός Κώδικας: Όταν "νομοθετεί" η Ένωση Εισαγγελέων.

UPDATE 29.01.2024

Εκδήλωση της Δικηγορικής Προοπτικής με θέμα: Οι επικείμενες τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα - Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και οι κοινωνικές τους προεκτάσεις 25/01/2024.

UPDATE 29.01.2024

Τι σημαίνουν οι νέοι Ποινικοί Κώδικες για τη φυλακή, την απονομή δικαιοσύνης και τα δικαιώματα; Σε ποιο σημείο βρίσκεται η επιχείρηση 'επέκτασης' της κατηγορίας της τρομοκρατικής/εγκληματικής οργάνωσης για να συμπεριλάβει τη δράση αναρχικών ομάδων όπως ο Ρουβίκωνας και η Μασόβκα; Ποιες είναι οι πολιτικές επιπτώσεις της 'κανονικοποίησης' κατασταλτικών μέτρων που μέχρι πριν λίγα χρόνια θα ήταν αδιανόητα; Αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε την Τετάρτη 17 Ιανουαρίου στις 8:00 στο Κοινωνικό Κέντρο Τσαμαδού 15 στα Εξάρχεια. Τη συζήτηση θα ανοίξουν οι δικηγόροι Γιάννα Κούρτοβικ και Άννυ Παπαρρούσου, ο Γιώργος Καλαϊτζίδης από τον Ρουβίκωνα και ο Άρης Παπαζαχαρουδάκης από την Πρωτοβουλία για την Ταξική και Πολιτική Ανασυγκρότηση''

UPDATE 31.01.2024

ΠΟΙΝΙΚΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ – Από τον ποινικό εκσυγχρονισμό στον ποινικό λαϊκισμό

UPDATE 11.02.2024

08/02/2024: 25ο Επιστημονικό Συνέδριο Ένωσης Ποινικολόγων και Μαχόμενων Δικηγόρων (A' μέρος)

 

08/02/2024: 25ο Επιστημονικό Συνέδριο Ένωσης Ποινικολόγων και Μαχόμενων Δικηγόρων (Β' μέρος) 

 

Πρωτοβουλία για την ταξική και πολιτική ανασυγκρότηση. Η ημερίδα αυτή αφορμάται από το νομοσχέδιο Φλωρίδη, το οποίο προτείνει αλλαγές στο Ποινικό Κώδικα (ΠΚ) και στο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ). Αφορά τόσο το ίδιο το νομοσχέδιο όσο και επιμέρους ζητήματα ποινικής καταστολής τα οποία έρχεται να ενισχύσει. Παράλληλα, διερευνά το ζήτημα της αυστηροποίησης ως απάντηση του κράτους στις κοινωνικές και ταξικές αντιστάσεις και την εκγληματικοποίηση της πολιτικής δράσης των αγωνιστών/ στριών. Επ’ αυτών θα τοποθετηθούν πολιτικές οργανώσεις, δικηγόροι και αγωνιστές/στριες. Η ημερίδα θα γίνει Κυριακή 11/2/2024 στη Νομική σχολή Αθηνών, στην αίθουσα 1

 

Εκδήλωση-Συζήτηση: Από τον Ποινικό Λαϊκισμό στον Κρατικό Αυταρχισμό | Ε.Κ.Χ. αλτάι 21/01/2024

Ακολουθήστε μας στο twitter

Photos by

Datingscout 

Ken kahiri 

Bob Brewer 

Roman Derrick Okello 

Alazar Kassahun 

Slejven Djurakovic 

Maria Oswalt 

Photos of Korea 

Mario Rodriguez 

on Unsplash